مفهوم حصر
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
مفهوم حصر : دلالت التزامی جمله حصر بر نفی طبیعت حکم از غیر محصور
یکی از اقسام مفهوم مخالف «مفهوم حصر» بوده و به معنای دلالت التزامی جمله حصر بر نفی طبیعت حکم از غیر محصور است؛ برای مثال، در «جاء القوم الاّ زیداً» طبیعت حکمِ آمدن از زید نفی شده است.
اسباب و ادوات حصر مختلف است مانند: استثنا که با ادات إلّا و اِنّما و بَل صورت می‌گیرد؛ مثل استثنا در: «لا إله إلا الله» (صافات// 35) و «إنّما إلهکم إله واحد» (طه// 98) که مفهوم دو آیه این است که خدایی غیر از الله نیست.
و مانند هیئت‌های دلالت کننده بر حصر که در علم بلاغت از آنها به تفصیل بحث شده است، از آن جمله: مقدّم شدن مفعول، مانند: «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ» (فاتحه// 5) که «إیّاک» مفعول، و بر دیگر ارکان جمله فعلیه مقدم شده است. مفهوم آیه این است که غیر از تو را نمی‌پرستیم و از غیر تو کمک نمی‌خواهیم.
و مانند مقدم شدن مسندٌ الیه معرَّف به لام جنس، مثل: «العالم محمد».
نیز ر.ک:مفهوم مخالف.
منابع
اصطلاح‌نامه
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه مفهوم حصر به زیرصفحه مفهوم حصر/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.