مفسّران صحابه

توضیح مفهومی

مفسّران صحابه : صحابه دارای آرای تفسیری

«مفسّران صحابه» به کسانی می‌گویند که باواسطه یا بی‌واسطه از رسول خدا (ص) مطلب می‌شنیدند و در ضمن، مشاهدات خود از اسباب نزول و هم‌چنین نظر خود در باره تفسیر قرآن را برای دیگران نقل می‌کردند. مشهورترین آن‌ها عبارتند از: خلفای اربعه؛ ابن‌مسعود؛ ابن‌عباس؛ اُبیّ بن کعب؛ زید بن ثابت؛ ابوموسی اشعری؛ عبدالله بن زبیر.

البته افراد دیگری نیز در زمینه تفسیر سخن گفته‌اند که شهرت آنان و همچنین روایاتی که از آنان در این باره نقل شده، از ده نفر فوق کمتر است؛ مانند: انس بن مالک، ابوهریره، عبدالله بن عمر، جابر بن عبدالله و عایشه.

بدیهی است که صحابه از نظر فهم قرآن و تعداد روایات منقول، برابر نیستند. ذهبی در این باره می‌گوید: روایات تفسیری علی بن ابی‌طالب (ع) از خلفای اربعه بیشتر است. و همچنین روایات تفسیری ابن‌عباس، ابن‌مسعود و اُبیّ بن کعب به دلیل نیاز مردم، توانایی آنان و خصوصیات دیگر، فراوان است.

سپس ذهبی خصوصیات ویژه امام علی (ع) و این چهار صحابی بزرگ را در موارد ذیل می‌داند:

1. وسعت آگاهی در لغت عرب؛ 2. احاطه بر اسالیب زبان عرب؛ 3. بهره‌مندی از اجتهاد شخصی؛ 4. همدمی و هم‌کلامی فراوان با رسول اکرم (ص) ؛ 5. آشنایی با حوادث هنگام نزول آیات.

البته مؤلف کتاب، ابن‌عباس را از برخی ویژگی‌ها استثنا می‌کند؛ زیرا ایشان در زمان رسول خدا (ص) جوان بود.

ذهبی در بررسی شرح‌حال مفسّران صحابه به چهار نفر پرداخته و از بیان شأن تفسیری ابوبکر، عمر، عثمان، زید بن ثابت، ابوموسی اشعری و ابن‌زبیر اجتناب کرده است. شایان ذکر است که برخی از علما در پی تعریفی خاص از صحابه هستند و می‌گویند صحابی کسی است که با پیامبر (ص) در یک زمان و مکان زندگی کرده، با تعلیمات او نیز هماهنگ بوده، از بوته آزمایش موفق به در آمده و تا هنگام مرگ بر عقیده خود استوار مانده باشد؛ مانند: سلمان و اباذر. بنابراین تعریف، اسامی مفسّران صحابه تغییر خواهد کرد (به کتاب ~تفسیر و مفسران~ استاد معرفت مراجعه شود) .

نیز ر.ک:تفسیر صحابه.

منابع

1. التفسیر و المفسرون جلد 1 : صفحه (67-69)
2. تاریخ تفسیر : صفحه (26-30)
3. پژوهشی در سیر تطور تفسیر و روشهای تفسیری : صفحه 38
4. الاتقان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 233
5. تاریخ تفسیر قرآن کریم : صفحه 179
6. تاریخ تفسیر قرآن کریم : صفحه 59
7. تاریخ تفسیر قرآن کریم : صفحه 47

اصطلاح‌نامه

وابسته

تفاسیر صحابه، تفسیر صحابه

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه مفسّران صحابه به زیرصفحه مفسّران صحابه/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• الاتقان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 233
• التفسیر و المفسرون جلد 1 : صفحه (67-69)، 68
• الجامع لاحکام القرآن جلد 1 : صفحه 35
• القرآن فی الاسلام : صفحه 70
• تاریخ تفسیر قرآن کریم : صفحه 47، 59، 179
• تاریخ تفسیر : صفحه (26-30)
• مجله پژوهشهای قرآنی جلد 3 : صفحه 129
• مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 17
• پژوهشی در سیر تطور تفسیر و روشهای تفسیری : صفحه 38