معرفه و نکره

توضیح مفهومی

معرفه و نکره : از تقسیمات کلمات قرآن

یکی از تقسیمات اسم، معرفه یا نکره بودن است. «معرفه» اسمی است که برای دلالت بر چیز یا شخص معینی وضع شده باشد. اسم معرفه شش گونه است:

1. ضمیر: کلمه‌ای است که بر متکلم، مخاطب یا غایب دلالت دارد؛ مانند: أنا، أنت و هو.

2. عَلَم: اسمی است که بر شخص یا چیز معیّنی دلالت می‌کند که مطلقاً مشخص است؛ مانند: عیسی، محمّد و….

3. اسم اشاره: کلمه‌ای است که با اشاره بر مسمّی دلالت کند؛ مانند: «ذَلِکُمْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ» (عنکبوت// 16) .

4. موصول: نیازمند به صله و ضمیری است که به خودش برگردد؛ مانند: الذی، التی، مَن و ما.

5. اسم محلَّی به اَل: اَل (الف و لام) یا عهدی است؛ مانند: «فِیهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِی زُجَاجَةٍ» (نور// 35) یا جنسی؛ مانند: «وَخُلِقَ الإِنسَانُ ضَعِیفًا» (نساء// 28) .

6. اسم مضاف به معرفه: یعنی کلمه غیرمعرفه که به معرفه افزوده شود؛ مانند: «إِنْ هَذَآ إِلاَّ أَسَاطِیرُ الأَوَّلِینَ» (انعام// 25) .

معرفه مراتبی دارد؛ یعنی برخی از آن‌ها از برخی دیگر شناخته‌شده‌ترند که به ترتیب عبارتند از: ضمیر؛ علم؛ اشاره؛ موصول؛ اسم محلّی به ال؛ اضافه.

«نکره» اسمی است که بر افراد شایع در جنس خودش دلالت می‌کند؛ مانند: «وَمَا خَلَقَ اللّهُ مِن شَیْءٍ» (اعراف// 185) که «شیء» نکره است. علامت نکره آن است که اَل تعریف می‌پذیرد و سبب تعریفش می‌شود؛ یعنی ابهام و شیوع آن را میان مصادیق فراوان از بین می‌برد و مشخص می‌کند. علامت دیگر آن این است که کلمه «رُبَّ» را می‌پذیرد.

منابع

1. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه 87
2. الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه (346-350)
3. دانش نامه قرآن و قرآن پژوهی جلد 2 : صفحه (2261-2263)
4. قرآن ثقل اکبر : صفحه (351-353)
5. محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة : صفحه 916
6. محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة : صفحه 594

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «معرفه و نکره» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

تعریف و تنکیر، نکره ( علوم قرآنی )

وابسته

اسباب تعریف، اسباب تنکیر، کلمات معرفه قرآن، کلمات نکره قرآن

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه معرفه و نکره به زیرصفحه معرفه و نکره/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 244، (346-350)، 351، 354
• الاحکام فی اصول الأحکام جلد 1 : صفحه 26
• البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه 87، 93، 99، (103-110)
• البرهان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه (103-110)
• المحصول فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 607، 608
• المحکم فی اصول الفقه جلد 2 : صفحه 30
• انوار الاصول جلد 2 : صفحه 198، 199
• بحوث فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 433
• دانش نامه قرآن و قرآن پژوهی جلد 2 : صفحه (2261-2263)
• علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 195
• قرآن ثقل اکبر : صفحه (351-353)
• کفایة الاصول : صفحه 285
• محاضرات فی اصول الفقه جلد 5 : صفحه 361
• محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة : صفحه 594، 916
• نهایة الافکار جلد 1 : صفحه 565