ریشه کلمات قرآن
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
ریشه کلمات قرآن : حروف اصلی کلمات مشتق قرآن
ریشه یا ماده یک کلمه عبارت است از حروف اصلی در کلمات مشتق. دانستن ریشه کلمات قرآن برای استفاده از معجم‌های قرآنی نقش کلیدی دارد؛ زیرا به طور کلی اصول تدوین معجم‌ها- و از جمله آن‌ها معجم‌های قرآنی- در زبان عربی بر ماده و ریشه کلمه استوار است؛ لذا بر جوینده‌ای که بخواهد از این گونه معاجم استفاده کند، لازم است اولاً ریشه کلمه مورد نظر را بداند تا بتواند براساس آن مشتقات ماده را پیدا کند؛ ثانیا به نظام تبویب و ترتیب کلمه در معاجم عربی آشنا باشد؛ مثلاً اگر بخواهد کلمه «الإحصاء» را در چنین معجم‌هایی بیابد، باید بداند این کلمه از ماده «ح-ص-ی» گرفته شده است و به این ماده باید رجوع کند، و نیز باید آگاه باشد این ماده در بعضی کتاب‌ها مثل ~لسان‌العرب~، ~تاج‌العروس~، ~صحاح‌اللغة~ و ~القاموس‌المحیط~ که حرف آخر ماده را اساس تبویب قرار داده‌اند در «باب الیاء»، در کتاب‌هایی مثل ~اقرب‌الموارد، ~منتهی‌الإرب~، ~المعجم‌الوسیط~ و ~المنجد~ که تبویب آن‌ها بر حرف اول ماده استوار است، در «باب الحاء»، و در کتاب ~العین~ و ~تهذیب‌اللغة~ که تبویب آن بر اساس مخارج حروف و روش تقلیب صورت گرفته، پس از «باب العین» در «کتاب الحاء» و در دیگر معجم‌ها احیاناً با روش‌های دیگر ضبط شده است.
فرهنگ‌نویسان درباره ریشه بعضی از کلمات اتفاق‌نظر ندارند؛ مثل: کلمه «اقتت» (ا. ق. ت، یا: و. ق. ت) و «التراقی» (ر. ق. ی، یا: ر.ق و، یا: ت. ر.ق) . درباره لغات غیرعربی (بیگانه) در قرآن مشکل دیگر این است که پاره‌ای از دانشمندان، این نوع کلمات را غیرعربی دانسته و عین کلمه را آورده‌اند و دسته‌ای دیگر، آن‌ها را بر حسب ریشه ضبط کرده‌اند.
منابع
- المعجم الاحصائی لالفاظ القرآن الکریم=فرهنگ آماری کلمات قرآن کریم جلد 1 : صفحه (5-8)
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «ریشه کلمات قرآن» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه ریشه کلمات قرآن به زیرصفحه ریشه کلمات قرآن/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.