تأویل ممدوح
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تأویل ممدوح : تاویل مطابق واقع
تأویل صحیح و واقعی آیات قرآن که از منبع وحی و علم الهی سرچشمه می‌گیرد، «تأویل ممدوح» است و جز خداوند و راسخان در علم، کسی از آن اطلاعی ندارد: «وَمَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلاَّ اللّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ»؛ «با آنکه تاویلش را جز خدا و ریشهداران در دانش کسی نمیداند» (آل عمران// 7) .
اغلب محققان گفته‌اند تفسیر، ناظر به «لفظ» است؛ اما تأویل، ناظر به ساختمان جمله و نحوه تعبیر؛ چنان‌که وقتی در قرآن می‌فرماید: «إِنَّ رَبَّکَ لَبِالْمِرْصَادِ»؛ «زیرا پروردگار تو سخت در کمین است» (فجر// 14) ؛ از نظر تفسیر، «مرصاد» از «رصد» به معنای مراقبت و نظارت گرفته شده و به معنای محل رصد و مراقبت و کمین است؛ ولی چون به واقع، خداوند در کمین یا کمینگاه ننشسته است، از نظر تأویل آیه، اهل نظر و زبان از این تعبیر کنایی، علم و احاطه و حضور خداوند، و از لحن آیه، تحذیر و هشداری بلیغ درمی‌یابند و پی می‌برند که خداوند از کردار و رفتارشان غافل نیست.
این‌گونه تأویل که همه مفسران بزرگ شیعه و سنّی در تفسیرهایشان آورده‌اند، از تأویل‌ها و تفسیرهای مستحسن و ممدوح است.
منابع
- مبانی و روشهای تفسیر قرآن : صفحه (118-119)
- قرآن پژوهی (هفتادبحث وتحقیق قرآنی) : صفحه (162-163)
- شناخت قرآن : صفحه (233-234)