ادات فعلی
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
ادات فعلی : فعل شبیه حرف
به افعالی که به دلیل شباهت به حروف، از ادوات شمرده می‌شوند ادوات فعلی گفته می‌شود. این نوع ادوات در قرآن کریم فراوانند؛ مانند:
1. بئس: «قُلْ بِئْسَمَا یَأْمُرُکُمْ بِهِ إِیمَانُکُمْ إِن کُنتُمْ مُّؤْمِنِینَ»؛ «بگو اگر مؤمنید (بدانید که) ایمانتان شما را به بد چیزی وامیدارد» (بقره// 93) .
2. ساء: «وَمَن یَکُنِ الشَّیْطَانُ لَهُ قَرِینًا فَسَاء قِرِینًا»؛ «و هر کس شیطان یار او باشد چه بد همدمی است» (نساء// 38) .
3. تبارک: فعلی است که فقط به لفظ ماضی، آن هم در باره لفظ جلاله «الله» به کار می‌رود؛ مانند: «فَتَبَارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِینَ»؛ «آفرین باد بر خدا که بهترین آفرینندگان است» (مؤمنون// 14) .
4. تعال: فعل امری است که صرف نمی‌شود.
5. عسی: فعل جامدی است که صرف نمی‌شود.
6، 7 و 8. کاد و لیس و کان: از افعال ناقصه‌اند.
9. لات: فعلی است به معنای نفی.
10. هاتِ: فعل امر غیر متصرف است.
11. نِعْمَ: از افعال مدح است.
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه (121-163)
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 272
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 286
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه (255-256)
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه (205-235)