سوره معارج

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

▼ سوره معارج

◄ آیه 002 معارج

◄ آیه 004 معارج

◄ آیه 015 معارج

◄ آیه 016 معارج

◄ آیه 019 معارج ( علوم قرآنی )

◄ آیه 024 معارج

◄ آیه 028 معارج

◄ آیه 029 معارج

◄ آیه 038 معارج

◄ آیه 040 معارج

◄ آیه عذاب واقع

توضیح مفهومی

سوره معارج : هفتادمین سوره قرآن

«معارج» جمع «معرج» و از ریشه «عروج» به معنای محل یا وسیله صعود است. منظور از معارج دراین سوره، کرات بالا و آسمان‌ها و یا مراتبی است که در مسیر تکامل انسان برای تقرّب به خدا وجود دارد.

در آیات 3 و 4 این سوره، از خدا با نام «صاحب معارج» که فرشتگان و روح به‌سوی او بالا می‌روند یاد شده است.

واژه «معارج» دو بار در قرآن به کار رفته است: آیه 33 سوره زخرف و آیه 3 سوره معارج که نام این سوره از آن‌ گرفته شده است.

محور اصلی سوره معارج، قیامت و معاد است. آنچه سیاق این سوره دست می‏دهد این است که می‏خواهد روز قیامت را توصیف کند به آن عذاب هایی که در آن برای کفار آماده شده است. و سؤال سائلی را حکایت می‏کند که از عذاب الهی کفار پرسیده، و اشاره می‏کند به این که این عذاب آمدنی است، و هیچ مانعی نمی‏تواند از آمدنش جلوگیر شود، و نیز عذابی است نزدیک، نه دور که کفار می‏پندارند. آن گاه به صفات آن روز و عذابی که برای آنان تهیه شده پرداخته، مؤمنین را که به انجام وظائف اعتقادی و عملی خود می‏پردازند استثنا می‏کند.

گفته شده: این سیاق شبیه به سیاق سوره‏های مکی است. از برخی از مفسرین حکایت شده که گفته‏اند: آیه: «وَ الَّذِینَ فِی أَمْوالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ» در مدینه نازل شده، و اعتبار عقلی هم این نظریه را تایید می‏کند، برای اینکه ظاهر عبارت: 'حَقٌّ مَعْلُومٌ' زکات است که در مدینه و بعد از هجرت تشریع شد، و اگر این آیه مدنی باشد، ناگزیر آیات بعدی آن هم که تحت استثنا قرار دارند و چهارده آیه‏اند، مدنی هستند. همچنین، مدنی بودن آیات بعد از استثنا اقتضا دارد مستثنی منه هم که حد اقل سه آیه است و از: «إِنَّ الْإِنْسانَ خُلِقَ هَلُوعاً) شروع، و به: 'منوعا' ختم می‏شود، مدنی باشند. افزون بر آن، آیه: «فَما لِ الَّذِینَ کَفَرُوا قِبَلَکَ مُهْطِعِینَ»، نیز به روشنی متفرع بر ما قبل خودش است، و از سوی دیگر آیه مذکور تا آخر سوره سیاقی واحد دارند، پس باید گفته شود این‌ها هم مدنی هستند.

از جهت مضامین هم، آیات آخر سوره خیلی با وضع منافقین که اطراف پیامبر را گرفته بودند، و از چپ و راست احاطه‏اش کرده بودند، مناسبت دارد، چون سخن از کسانی می‏راند که: «عَنِ الْیَمِینِ وَ عَنِ الشِّمالِ عِزِینَ»؛ از راست و چپ متفرق می‏شوند. و این مناسب حال کسانی است که بعضی از احکام خدا را رد می‏کردند. امااین که چرا از منافقین به' الذین کفروا' تعبیر کرده؟ پاسخش این است واقعیت نفاق، کفر است.

گذشته از این، مفسرین روایت کرده‏اند که این سوره در باره کسی نازل شد که گفته بود: 'اللَّهُمَّ إِنْ کانَ هذا هُوَ الْحَقَّ مِنْ عِنْدِکَ فَأَمْطِرْ عَلَیْنا حِجارَةً مِنَ السَّماءِ أَوِ ائْتِنا بِعَذابٍ أَلِیمٍ' که در آن سوره سیاق آیه و سیاق آیات بعد از آن سیاقی مدنی است نه مکی، و لیکن از امام صادق (ع) روایت شده که فرمود: مراد از' حَقٌّ مَعْلُومٌ' در آیه شریفه حقی است که صاحب مال به عنوان صدقه از مال خودش جدا می‏کند، نه زکات واجب. و بالأخره نمی‏توان اتفاق مفسرین را بر این که این سوره در مکه نازل شده ملاک قرار داد، افزون بر این که چنین اتفاقی هم در کار نیست، بلکه بین آنان اختلافی روشن است. و نیز نباید به گفته ابن عباس اعتنا کرد که گفته: این سوره بعد از سوره الحاقه نازل شده است.

ویژگی‌های سوره معارج:

1. دارای 43 آیه به عدد شامی، 44 آیه به عدد دیگر مکتب‌های تفسیری، 213 یا 216 کلمه و 757 یا 972 حرف است.

2. در ترتیب نزول، هفتاد و هفت یا هفتاد و نهمین سوره، و هفتادمین سوره مصحف شریف است.

3. پس از سوره حاقّه و پیش از سوره نبأ و پیش از هجرت در مکه نازل شد. برخی از مفسران، سه آیه اول این سوره را مدنی می‌دانند.

4. از نظر کمّیّت از سوره‌های مفصّل و از نوع طوال آن و شامل بخشی از یک حزب است.

5. گفته‌اند این سوره یک یا دو آیه منسوخ دارد.

مطالب مهم سوره معارج:

1. بیان عذاب منکران گفتار پیامبر اکرم (ص) ؛ 2. ویژگی‌های روز قیامت و وضعیت کافران در آن روز؛ 3. نشانه‌های نمازگزاران؛ 4. ویژگی‌های روحی و اخلاقی انسان.

نیز ر.ک:اسامی سوره معارج.

منابع

1. المیزان فی تفسیر القرآن جلد 20 : صفحه 5
2. بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 480
3. تفسیر نمونه جلد 25 : صفحه 1
4. الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 196
5. الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (43-44)
6. علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 316
7. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 193
8. تاریخ قرآن : صفحه 588
9. شناخت سوره های قرآن : صفحه 469

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «سوره معارج» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

سوره 070، سوره سَأل، سوره هفتادم قرآن، سوره واقع

اعم

سوره های قرآن

اخص

آیه 002 معارج، آیه 004 معارج، آیه 015 معارج، آیه 016 معارج، آیه 019 معارج ( علوم قرآنی )، آیه 024 معارج، آیه 028 معارج، آیه 029 معارج، آیه 038 معارج، آیه 040 معارج، آیه عذاب واقع

وابسته

اسامی سوره معارج

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه سوره معارج به زیرصفحه سوره معارج/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• آشنایی با سوره ها : صفحه 35
• آموزش علوم قرآن جلد 1 : صفحه 196
• الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (4-43)، (43-44)، 196
• الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 49
• الاتقان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 290
• البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 193، 194
• البرهان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 250
• التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 137، 143، 295
• التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 244، 372
• المیزان فی تفسیر القرآن جلد 20 : صفحه 5
• بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 480
• تاریخ جمع قرآن : صفحه 206
• تاریخ قرآن : صفحه 588
• تفسیر نمونه جلد 25 : صفحه 1
• جواهر القرآن : صفحه 203
• شناخت سوره های قرآن : صفحه 469، 496
• علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 316
• پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه 147