سوره مائده
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
سوره مائده : پنجمین سوره قرآن
«مائده» به معنای سفره و خوان غذا است. در آیات 112 تا 115 این سوره، حواریون و پیروان حضرت عیسی (ع) برای اطمینان بیشتر، از او میخواهند خداوند خوان غذا از آسمان فرود آورد؛ حضرت عیسی (ع) از خداوند چنین میخواهد: «پروردگارا! برای ما غذایی از آسمان نازل کن تا برای اول و آخر ما عید باشد و نشانهای از تو». نام سوره از همین آیات گرفته شده است. تاکید اصلی آیات این سوره بر بنای جامعه اسلامی بر بینش توحیدی، مبارزه با خرافات و شرکها، تاسیس روابط صحیح اجتماعی و احکام حلالها و حرامها میباشد و از این طریق نیز مسائلی از عهد، حدود و قصاص و داستانهایی از بنیاسرائیل بیان شده است.
اگر در مواعظ و داستان هایی که این سوره متضمن آنها است تدبر شود، دانسته میشود غرض از این سوره دعوت به وفای به عهدها، و پایداری در پیمانها، و نیز تهدید و تحذیر شدید از شکستن آنها و بی اعتنایی نکردن به امر آنها است. و نیز بدست میآید که عادت خدای تعالی به رحمت و آسان کردن تکلیف بندگان و تخفیف دادن به کسی که تقوا پیشه کند و ایمان آورد و باز از خدا بترسد و احسان کند جاری شده، و نیز بر این معنا جاری شده که نسبت به کسی که پیمان با امام خویش را بشکند، و گردنکشی و تجاوز آغاز نموده از بند عهد و پیمان در آید، و طاعت امام را ترک گوید، و حدود و میثاق هایی که در دین گرفته شده را بشکند، سختگیری کند.
و به همین جهت است که بسیاری از احکام حدود و قصاص، و داستان مائده زمان عیسی (ع) ، و داستان دو پسران آدم، و اشاره به بسیاری از ظلمهای بنی اسرائیل و پیمانشکنیهای آنان در این سوره آمده است، و در آیاتی بر مردم منت میگذارد که دینشان را کامل و نعمتشان را تمام کرد، و طیبات را بر ایشان حلال، و خبائث را بر ایشان حرام کرد، و احکام و دستوراتی بر ایشان تشریع کرد که مایه طهارت آنان است، و در عین حال عسر و حرجی هم نمیآورد.
تذکر این مطالب با زمان نزول این سوره نیز مناسبت دارد، زیرا اهل حدیث و تاریخ اتفاق دارند که سوره مائده آخرین سوره از سورههای مفصل قرآن است، که در اواخر ایام حیات رسول خدا (ص) بر آن جناب نازل شده، در روایات شیعه و سنی هم آمده که در مائده ناسخ هست ولی منسوخ نیست، چون بعد از مائده چیزی نازل نشد تا آن را نسخ کند، و مناسب با این وضع همین بود که در این سوره به حفظ پیمان هایی که خدای تعالی از بندگانش گرفته، و خویشتن داری در حفظ آنها سفارش کند.
ویژگیهای سوره مائده:
1. این سوره 120 آیه به عدد کوفی، 122 آیه به عدد حجازی و شامی، 123 آیه به عدد بصری، 2804 کلمه و 11933 حرف دارد.
2. در ترتیب نزول، یکصد و دوازدهمین و در مصحف شریف پنجمین سوره و مدنی است، غیر از آیه 3 که در عرفات و حجةالوداع نازل شد. با توجه به معیار زمانی، این آیه مدنی بهشمار میآید؛ ولی با معیار مکانی، مکی است.
3. گفتهاند نُه آیه ناسخ دارد.
مباحث مهم سوره مائده:
1. مسئله ولایت و رهبری؛ 2. تثلیث مسیحیت؛ 3. عدالت اجتماعی و پایبندی به عهود و قراردادها؛ 4. مسائل فقهی مانند احکام نذر و سوگند، وصیت، سرقت، قصاص، شراب و قمار، حد محارب، احکام قربانی و….
نیز ر.ک:اسامی سوره مائده.
منابع
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 5 : صفحه 157
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 178
- جمال القراء و کمال الاقراء جلد 1 : صفحه 438
- تاریخ قرآن : صفحه 583
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 43
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 194
- شناخت سوره های قرآن : صفحه (159-164)
- تفسیر نمونه جلد 4 : صفحه 241
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 317
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 210
اصطلاحنامه
مترادفات
از واژه «سوره مائده» بجای واژههای زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- آیه 002 مائده، آیه 004 مائده، آیه 005 مائده، آیه 007 مائده، آیه 009 مائده، آیه 011 مائده، آیه 012 مائده، آیه 013 مائده، آیه 015 مائده ( علوم قرآنی )، آیه 017 مائده، آیه 018 مائده ( علوم قرآنی )، آیه 019 مائده، آیه 027 مائده، آیه 028 مائده، آیه 029 مائده، آیه 030 مائده، آیه 031 مائده، آیه 032 مائده، آیه 033 مائده، آیه 037 مائده، آیه 039 مائده، آیه 041 مائده، آیه 042 مائده، آیه 044 مائده، آیه 045 مائده، آیه 047 مائده، آیه 048 مائده، آیه 049 مائده، آیه 051 مائده ( علوم قرآنی )، آیه 052 مائده، آیه 053 مائده، آیه 054 مائده ( علوم قرآنی )، آیه 057 مائده ( علوم قرآنی )، آیه 058 مائده، آیه 059 مائده، آیه 060 مائده، آیه 064 مائده ( علوم قرآنی )، آیه 068 مائده، آیه 069 مائده ( علوم قرآنی )، آیه 072 مائده، آیه 073 مائده ( علوم قرآنی )، آیه 079 مائده، آیه 082 مائده، آیه 083 مائده، آیه 087 مائده، آیه 089 مائده، آیه 090 مائده، آیه 092 مائده، آیه 093 مائده، آیه 094 مائده، آیه 095 مائده، آیه 096 مائده، آیه 097 مائده، آیه 100 مائده، آیه 101 مائده، آیه 102 مائده، آیه 105 مائده، آیه 106 مائده، آیه 110 مائده ( علوم قرآنی )، آیه 112 مائده، آیه 114 مائده، آیه 116 مائده، آیه اکمال دین، آیه تبلیغ ( علوم قرآنی )، آیه سرقت ( علوم قرآنی )، آیه وصیت ( علوم قرآنی )، آیه وضو و تیمم، آیه ولایت ( علوم قرآنی )
وابسته
نمایههای موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاحنامه).
برای دسترسی به نمایههای شامل واژه سوره مائده به زیرصفحه سوره مائده/نمایههای موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- آشنایی با سوره ها : صفحه 8
- آموزش علوم قرآن جلد 1 : صفحه 192
- اعجاز قرآن : صفحه 583
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 43
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 11
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 74
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 252
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 194، 261، 271
- البرهان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 251
- البیان فی تفسیرالقرآن : صفحه 341، 342
- التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 138، 226، 340
- التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 238، 327
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 5 : صفحه 157
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 178
- تاریخ جمع قرآن : صفحه 200، 288
- تاریخ قرآن : صفحه 583
- تاریخ قرآن : صفحه 77
- تفسیر نمونه جلد 4 : صفحه 241
- جمال القراء و کمال الاقراء جلد 1 : صفحه 438
- جواهر القرآن : صفحه 88، 160
- شناخت سوره های قرآن : صفحه (159-164)، 160، (164-159)
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 317
- علوم القرآن : صفحه 383
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 99، 210
- پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه 101، 141