تفاسیر قرن دوازدهم قمری
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
برخی قرن دوازدهم هجری را قرن سرخوردگی از فلسفه و حکمت و بازگشت به اخبار و حدیث دانسته‌اند. در این قرن، پرورش‌یافتگان مکتب اهل‌بیت (ع) آثار تفسیری و روایی خود را ارائه کردند. نام پاره‌ای از نوشته‌های تفسیری این دوره عبارت است از:
1. ~کنزالدقائق و بحرالغرائب~ اثر میرزا محمد مشهدی (م 1102ق) . تفسیر مذکور در چهار مجلد بزرگ به زبان عربی و به شیوه روایی تألیف شده است.
2. ~الاتحاف لطلبة الکشاف~ نوشته قاضی ضیاء الدین صالح بن مهدی بن علی المقبلی (م 1108ق) . این تفسیر شرح و حاشیه‌ای است بر تفسیر کشاف زمخشری.
3. ~البرهان فی تفسیر القرآن~، به‌قلم علامه سید هاشم بحرانی (م 1107ق) . این تفسیر به زبان عربی و از جمله تفاسیر روایی و در شش جلد نگارش یافته است.
4. ~جواهر الأسرار و ذخائر الأنوار~ تألیف سید محمدعلی علوی سبزواری (م 1110ق) تفسیری است به شیوه روایی و به زبان عربی.
5. ~بدیع البیان لمعانی القرآن~ اثر شیخ حسینعلی خان بن الشیخ بن علی خان (م 1115ق) ، به تفسیر سوره فاتحه پرداخته و به روش روایی - عرفانی نوشته شده است.
6. ~المعین~ نوشته نورالدین محمد بن مرتضی کاشانی (م بعد از 1115ق) در یک جلد، به شیوه روایی - کلامی و به زبان فارسی.
7. ~تفسیر حکیم قمی~، به‌قلم شیخ ملاّ محمدحسین فرزند محمد مفید (م 1126ق) در یک جلد بزرگ، به زبان فارسی و به روش کلامی-روایی نگارش یافته است.
8. ~مجمع‌التفاسیر~ تألیف شیخ ملامحمد بن علی بن حسین نجار، از علما و مفسران امامیه (م 1140ق) این تفسیر نیز روایی-کلامی و به زبان عربی است.
9. ~قلائد الدرر فی بیان آیات الأحکام بالأثر~ شیخ احمد بن اسماعیل بن عبدالنبی الجزایری النجفی (م 1151ق) ، در بیان آیات‌الأحکام و به زبان عربی است.
10. ~تفسیر ملاّ رفیعا~ اثر ملاّ رفیع‌الدین خراسانی (م 1161ق) . به سبک روایی-حکمی.
از تفاسیر اهل‌سنت در این قرن نیز می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1. ~التفسیرات‌الاحمدیه فی بیان الآیات الشرعیة~ نوشته احمد بن ابی‌سعید ملاجیون (م 1130 ق) .
2. ~روح‌البیان~ اثر اسماعیل حقی بروسوی (م 1137 ق) .
3. ~الفتوحات‌الالهیه بتوضیح تفسیر الجلالین للدقائق الخفیة~ تألیف سلیمان بن عمر عجیلی مصری معروف به جمل (م 1196 ق) .
نیز ر.ک:مفسران قرن دوازدهم.
منابع
- طبقات مفسران شیعه جلد 3 : صفحه (281-477)
- المفسرون حیاتهم و منهجهم : صفحه 800
- مفسران شیعه : صفحه (159-172)