تفاسیر قرآن به قرآن
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تفاسیر قرآن به قرآن : تفاسیر با شیوه تفسیر هر آیه به کمک سایر آیات قرآن
به تفسیرهایی که مفسر با استفاده از سیاق آیات مختلف قرآن به شرح و توضیح مفهوم آیه یا مراد از مفردات آن می‌پردازد 'تفاسیر قرآن به قرآن' می‌گویند. مفسر هنگام تعارض میان چنین مفهومِ صرفاً قرآنی با آن‌چه از قول مفسران یا روایات آنان نقل شده است، وجه اول را انتخاب می‌کند که مبتنی بر کتاب است. در این شیوه، مفسر با کنار هم نهادن آیات مختلف قرآن در موضوع واحد، به استنباطی بدیع یا نکته‌ای تازه دست می‌یابد. اهل‌بیت (ع) قرآن را به‌این شیوه تفسیر می‌کردند. علامه طباطبایی در مقدمه تفسیر ~المیزان~ پس از ذکر شیوه‌های مختلف تفسیر قرآن (مانند: شیوه کلامی، فلسفی، عرفانی و مأثور) می‌گوید: 'نقطه اشتراک این شیوه‌ها، تحمیل دستاوردهای علمی و فلسفی بیگانه با مدلول آیات بر قرآن‌کریم و تطبیق آیات با آرای بشر است. از سوی دیگر، چگونه ممکن است قرآن که خود را 'هدی للعالمین' و 'نور مبین' و 'تبیان لکل شیء' می‌داند، در افاده مفهوم محتاج به غیر باشد'.
آثار کسان دیگری (علاوه بر علامه طباطبایی) که صرف‌نظر از میزان توفیقشان کوشیده‌اند از روش تفسیر قرآن به قرآن استفاده کنند به شرح ذیل است:
1. ~تفسیر آسان~ اثر محمدجواد نجفی: تفسیری است ساده (به فارسی) ، روان و ناظر به جنبه‌های تربیتی. مؤلف کوشیده است تا مفهوم صحیح کلمات قرآن را در پرتو آیات و کلمات مفسران دیگر روشن کند.
2. ~الفرقان فی تفسیرالقرآن بالقرآن والسنة~ اثر محمد صادقی تهرانی: این تفسیر شباهت زیادی به ~المیزان فی تفسیر القرآن~ دارد و در سی جلد توسط انتشارات فرهنگ اسلامی چاپ شده است.
3. ~التفسیر القرآنی للقرآن~ تألیف عبدالکریم خطیب از مفسران اهل‌سنت: این تفسیر به انگیزه فهم قرآن با بهره‌گیری از سیاق آیات نگاشته شده است و بر جنبه‌های تربیتی و اجتماعی قرآن تأکید بیشتری داشته، در شانزده جلد توسط دارالفکرالعربی مصر چاپ شده است.
4. ~تفسیر کاشف~ نوشته محمدباقر حجتی و عبدالکریم بی‌آزار شیرازی از مفسران امامیه: تا کنون هشت جلد از این تفسیر چاپ شده است. ترسیمی از چهره موزون سوره‌های قرآن و روابط آیات، عنوان فرعی آن است. دفتر نشر فرهنگ اسلامی این تفسیر را منتشر کرده است.
5. ~تفسیر کبیر~ اثر ابن‌تیمیه از مفسران سلفی اهل‌سنت: مفسر در این کتاب با تقارن آیات و روایات به تفسیر قرآن پرداخته است. ~تفسیر کبیر~ در هفت جلد توسط دارالکتب‌العلمیه چاپ شده است.
نیز ر.ک:تفسیر قرآن با قرآن.
منابع
- آشنایی با تفاسیر قرآن : صفحه 83
- آشنایی با تفاسیر قرآن : صفحه 80
- آشنایی با تفاسیر قرآن : صفحه 77
- آشنایی با تفاسیر قرآن : صفحه 64
- آشنایی با تفاسیر قرآن : صفحه 10
- دانش نامه قرآن و قرآن پژوهی جلد 1 : صفحه 740