تفاسیر حشویه
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تفاسیر حشویه : تفاسیر روایی محض، بدون تدبر و تامل در صحت و سقم احادیث
در قرون اولیه و عصرهای آغازین تدوین تفسیر، با توجه به حدیث منقول از پیامبر اکرم (ص) درباره تفسیر به رأی و گناه شمردن چنین تفسیری، غالب مفسران- به‌جز باطنیان- برای این‌که مرتکب چنین خطایی و معذب به آتش دوزخ نشوند، کوشیدند به جای تدبر و اعمال نظر و استنباط از آیات و بیان مفهوم و مفاد قرآن، به نقل احادیث پیامبر اکرم (ص) یا اصحاب در تفسیر آیه‌ای بپردازند؛ تا آن‌جا که برخی از اخباریان شیعه و ظاهرگرایان سنّی می‌گفتند اگر حدیثی در تفسیر آیه‌ای از قرآن نرسیده باشد، آن آیه را نباید تفسیر کرد؛ باید گفت خدا و رسولش به تفسیر این آیه دانا هستند. این شیوه باعث شد این گروه برای یافتن حدیثی در تفسیر آیات قرآن، به هر منبع و سرچشمه‌ای مراجعه کنند؛ لذا در صحت و سقم حدیث، تدبر و درایت را لازم نمی‌دانستند؛ در نتیجه، روایات اسرائیلی و ساخته و پرداخته سازندگان و سوداگران حدیث به فراوانی وارد احادیث تفسیری شد.
در قرن چهارم و پنجم هجری به‌این دسته لقب 'حشویه' داده بودند؛ یعنی کسانی که مغزهای خود را انباشته از حدیث کرده، درباره آن هیچ نمی‌اندیشند و اصالت را به حدیث می‌دهند. یکی از آثار حشوی‌گری، اعتقاد به تحریف قرآن بود.
منابع
- دائرة المعارف تشیع جلد 4 : صفحه 314