استدلال‌های قرآن
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
استدلال‌های قرآن : شیوه‌های احتجاج و استدلال قرآن در مقابل مخالفان، و اثبات حقانیت معارف الهی
یکی از ویژگی‌های قرآن که مورد توجه دانشمندان علوم قرآنی قرار گرفته است، شیوه‌های احتجاج و استدلال قرآن است. برخی از دانشمندان کتاب مستقل در این باره نگاشته‌اند.
قرآن برای ابطال عقاید باطل مشرکان و اثبات معارف وحیانی از شیوه‌های مختلف استدلال (برهان، جدل و تمثیل) به تناسب موضوع و مدّعا بهره گرفته است. نمونه هایی از این استدلال‌ها در آثار علوم قرآنی ذکر و توصیف شده است، مثل:
1. استدلال بر وحدت صانع عالَم: «لَوْ کَانَ فِیهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا»؛ «اگر در آنها ( زمین و آسمان) جز خدا خدایانی (دیگر) وجود داشت قطعا (زمین و آسمان) تباه میشد» (انبیاء//22) .
2. استدلال بر معاد جسمانی: «کَمَا بَدَأَکُمْ تَعُودُونَ»؛ «همان گونه که شما را پدید آورد (به سوی او) برمیگردید» (اعراف//29) ؛ «أَوَلَیْسَ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِقَادِرٍ عَلَی أَنْ یَخْلُقَ مِثْلَهُم بَلَی وَهُوَ الْخَلَّاقُ الْعَلِیمُ»؛ «آیا کسی که آسمانها و زمین را آفریده توانا نیست که (باز) مانند آنها را بیافریند آری اوست آفریننده دانا» (یس//81) ؛ «یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَیُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَیُحْیِی الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَکَذَلِکَ تُخْرَجُونَ»؛ «زنده را از مرده بیرون میآورد و مرده را از زنده بیرون میآورد و زمین را بعد از مرگش زنده میسازد و بدین گونه (از گورها) بیرون آورده میشوید» (روم//19) ؛ «قُلْ یُحْیِیهَا الَّذِی أَنشَأَهَا أَوَّلَ مَرَّةٍ»؛ «بگو همان کسی به آن زندگی می‌بخشد که نخستینبار آن را پدید آورد» (یس//79) .
آنچه در استدلال‌ها و مناظرات قرآنی جلب نظر می‌کند بیان روشن و قابل فهم برای مخاطبان و پرهیز از تکلّف و تعابیر تخصصی و روش‌های غامض است، و این در حالی است که از حیث تمامیّت و استواری دلایل، در نهایت قوّت است.
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه 24
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 60
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 238
- التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : صفحه (413-423)
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «استدلال‌های قرآن» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه استدلال‌های قرآن به زیرصفحه استدلال‌های قرآن/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.