ابداع (ادبیات)
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
ابداع (ادبیات) : کلامی از قرآن با اسلوب‌های فراوان بدیعی
'ابداع' یکی از اسلوب‌های بلاغی و بدیعی قرآن، و عبارت است از کلامی که متضمن اسلوب‌های بدیع فراوان باشد؛ مانند: «وَقِیلَ یَا أَرْضُ ابْلَعِی مَاءکِ وَیَا سَمَاء أَقْلِعِی وَغِیضَ الْمَاء وَقُضِیَ الأَمْرُ وَاسْتَوَتْ عَلَی الْجُودِیِّ وَقِیلَ بُعْداً لِّلْقَوْمِ الظَّالِمِینَ»؛ «و گفته شد: ای زمین آب خود را فرو بر، و‌‌‌ای آسمان (از باران) خودداری کن، و آب فرو کاست و فرمان گزارده شد و (کشتی) بر جودی قرار گرفت، و گفته شد مرگ بر قوم ستمکار» (هود// 44) .
ابن ابی‌الاصبع می‌گوید در این آیه، بیست نوع اسلوب بدیعی به کار رفته که هفده مورد آن لفظی و عبارتند از:
1. مناسبت کامل در 'ابلعی' و 'أقلعی' و استعاره در این دو؛ 2. طباق بین ارض و سماء؛ 3. مجاز در 'یا سماء' که در اصل 'یا مطرالسماء' بود؛ 4. اشاره در 'و غیض الماء'؛ 5. ارداف در 'و استوت'؛ 6. تمثیل در 'و قضی الأمر'؛ 7. تعلیل؛ 8. صحت تقسیم؛ 9. احتراس در دعا؛ 10. حسن نسق؛ 11. ائتلاف لفظ با معنا؛ 12. ایجاز؛ 13. تسهیم؛ 14. تهذیب؛ 15. تمکین؛ 16. انسجام؛ 17. حسن بیان. سیوطی، 'اعتراض' را هم اضافه می‌کند. توضیح هر یک از این اسلوب‌های بدیعی در جای خود آمده است.
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 330
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 284
- در قلمرو بلاغت : صفحه 716
اصطلاح‌نامه
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه ابداع (ادبیات) به زیرصفحه ابداع (ادبیات)/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.