اعجاز استدلالی قرآن
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
اعجاز استدلالی قرآن : معجزه‌بودن قرآن از جهت شیوه استدلال
«اعجاز استدلالی» از وجوه اعجاز محتوایی قرآن است. قرآن کریم در نحوه ارائه استدلال به‌گونه‌ای عمل می‌کند که از عهده یک فرد عادی خارج است. برخی از ویژگی‌های عمده استدلال در قرآن عبارتند از:
1. همگانی بودن خطاب: مخاطبان قرآن همه افراد بشرند؛ افرادی که به لحاظ طبیعت با هم تفاوت بسیاری دارند؛ گروهی اهل قیاسند و بر آن جمود دارند، گروهی اهل تعصبند و عده‌ای اهل استدلالند ولی استدلالی بودنشان جدای از فطرتشان نیست. قرآن به‌گونه‌ای استدلال می‌کند که همه این افراد را به خضوع در برابر تعالیم خود وامی‌دارد.
2. تکیه بر امور محسوس: روش‌های استدلالی قرآن متکی بر امور محسوس و عینی است که هیچ عاقلی در آن تردید نمی‌کند. از این جهت، روش استدلال قرآن از روش‌های منطقی مانند خطابه، برهان و جدل برتر است.
«نولد» که از بزرگ‌ترین شرق‌شناسان و محققان آلمانی است، در باره استدلال‌های قرآن می‌گوید: «قرآن به قوه اقناع و نیروی برهان، دل‌های شنوندگان را به خود متوجه نموده، طرف خطاب قرار می‌دهد و همیشه بر قلوب عناصری که از آن دور و مخالف و معاند قرآنند، تسلط یافته آن‌ها را به خود پیوسته و متحد کرده است».
پاره‌ای از استدلال‌های قرآن به صورت قیاس اضماری، قیاس خلف، سبر و تقسیم و تمثیل است.
منابع
- تاریخ القرآن : صفحه 159
- معجزه بزرگ ، پژوهشی در علوم قرآن : صفحه 441
- معجزه بزرگ ، پژوهشی در علوم قرآن : صفحه 437
- معجزه بزرگ ، پژوهشی در علوم قرآن : صفحه 146
- التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : صفحه (413-427)