ترتیب نزول سُوَر ( علوم قرآنی )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
ترتیب نزول سُوَر ( علوم قرآنی ) : چینش سوره‌های قرآن به ترتیب نزول
بین قرآن‌پژوهان و مفسران درباره ترتیب نزول سوره‌های قرآن اختلاف است. روایات نقل شده در این‌باره، سند تامی ندارند و برخی نیز مقطوعه‌اند؛ ولی در مجموع، همگونی روایات و انطباق نسبتاً زیاد این ترتیب با حوادث تاریخی دوران مکه و مدینه می‌تواند موجبات اطمینان را فراهم آورد.
یکی از این موارد نقل، در مقدمه کتاب ~المبانی~ (از نویسنده‌ای بزرگ، اما ناشناخته در مراکش که در سال425ق نگارش تفسیر خود را آغاز کرده) ثبت شده است. سند روایت چنین است: «قالوا أخبرنا إبراهیم بن یوسف قال حدثنا عمر بن هارون عن عثمان بن عطاء عن أبیه عن ابن‌عباس». امین‌الاسلام طبرسی نیز همان ترتیب را در ~مجمع‌البیان~ نقل کرده است. سند وی از عمر بن هارون با سند فوق مشترک است و گویا همان روایت بالا را نقل کرده است. متن روایت منقول وی نیز تفاوتی ندارد. آن‌چه در ~البرهان~ زرکشی و ~الاتقان~ سیوطی نیز نقل شده است، گرچه سندهای دیگری نیز دارد، اما با ترتیب بالا تفاوت اساسی ندارد؛ این ترتیب به شرح ذیل است:
ترتیب نزول// نام سوره// ترتیب فعلی سوره
1// علق //96
2 // ن والقلم //68
3// مزمل //73
4// مدثر// 74
5// فاتحه//1
6// مسد// 111
7// تکویر//8
8// اعلی// 87
9// لیل //92
10// فجر // 89
11// ضحی //93
12// انشراح// 94
13// عصر// 103
14// عادیات// 100
15// کوثر// 108
16// تکاثر //102
17// ماعون // 107
18// کافرون //109
19// فیل //105
20// فلق //113
21// ناس //114
22// اخلاص// 112
23// نجم// 53
24// عبس//80
25// قدر// 97
26// شمس// 91
27// بروج// 85
28// تین// 95
29// قریش//106
30// قارعه// 101
31// قیامت//75
32// هُمَزه//104
33// مرسلات// 77
34// ق//50
35// بلد// 90
36// طارق// 86
37// قمر//54
38// ص//28
39// اعراف//7
40// جن//72
41// یس//36
42// فرقان// 25
43// ملائکه//35
44// مریم//19
45// طه//20
46// واقعه// 56
47// شعراء//26
48// نمل// 27
49// قصص//28
50// اسری//17
51// یونس//10
52// هود//11
53// یوسف//12
54// حجر// 15
55//انعام//6
56// صافات//37
57// لقمان//31
58// سبأ//34
59// زمر//39
60 // مؤمن//40
61 // فصلت//41
62// شوری//42
63//زخرف//43
64// دخان//44
65//جاثیه//45
66// احقاف//46
67// ذاریات//51
68// غاشیه//88
69// کهف//18
70// نحل//16
71// نوح//71
72// ابراهیم//14
73// انبیاء//21
74// مؤمنون//23
75// سجده//32
76// طور//52
77// ملک//67
78// حاقه//69
79// معارج//70
80// نبأ//78
81// نازعات//79
82// انفطار//82
83// انشقاق//84
84// روم//30
85//عنکبوت//29
86// مطففین//83
87// بقره//2
88// انفال//8
89// آل‌عمران//3
90// احزاب//33
91// ممتحنه//60
92// نساء//4
93// زلزله//99
94// حدید//57
95// محمد//47
96// رعد//13
97// رحمن//55
98// انسان//76
99//طلاق//65
100// بیّنه//98
101// حشر//59
102// نور//24
103// حج//22
104// منافقون//63
105// مجادله//58
106// حجرات//49
107// تحریم//66
108// تغابن//64
109// صف//61
110// جمعه//62
111// فتح//48
112// مائده//5
113// توبه//9
114// نصر//110
ابراهیم بن عمر بقاعی صاحب کتاب ~نظم الدرر و تناسق الآیات و السور~ و همچنین عمر بن محمد بن عبدالکافی (صاحب کتابی در زمینه قرآن که در قرن پنجم هجری تالیف کرده است) تاریخ نزول سوره‌های قرآن در مکّه و مدینه را بدین صورت نقل کرده‌اند:
أ) ترتیب نزول سوره‌های مکّی (بر اساس شماره سوره) :
96، 68، 73، 74، 111، 81، 87، 92، 89، 93، 94، 103، 100، 108، 102، 107، 109، 105، 113، 114، 112، 53، 80، 97، 91، 85، 95، 106، 101، 75، 104، 77، 50، 90، 86، 54، 38، 7، 72، 36، 25، 35، 19، 20، 56، 26، 27، 28، 17، 10، 11، 12، 15، 6، 37، 31، 34، 39، 40، 41، 42، 43، 44، 45، 46، 51، 88، 18، 16، 71، 14، 21، 23، 32، 52، 67، 69، 70، 78، 79، 82، 84، 30، 29، 83.
ب) ترتیب نزول سوره‌های مدنی:
2، 8، 3، 33، 60، 4، 99، 57، 47، 13، 55، 76، 65، 98، 59، 110، 24، 22، 63، 58، 49، 66، 62، 64، 61، 48، 5، 9.
بر این اساس، تعداد سوره‌های مکی 86، و سوره‌های مدنی، بالغ بر 28 سوره می‌شود، لکن این عدد مورد اتفاق همه قرآن پژوهان نیست و به طور کلی در مکی و یا مدنی بودن بیش از سی سوره اختلاف هست.
نیز ر.ک:ترتیب سور مکی، ترتیب سور مدنی.
منابع
- التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 167
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (96-98)
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (42-43)
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه (193-194)
- معرفة علوم الحدیث جلد 1 : صفحه (97-99)
- تاریخ قرآن : صفحه (609-612)
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 3 : صفحه (201-202)
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «ترتیب نزول سُوَر ( علوم قرآنی )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه ترتیب نزول سُوَر ( علوم قرآنی ) به زیرصفحه ترتیب نزول سُوَر ( علوم قرآنی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- آشنایی با علوم قرآن جلد 1 : صفحه 281، 282
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (42-43)، 44، (96-98)، 97
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه (193-194)، 237، 260
- التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (133-145)، 167
- القرآن فی الاسلام : صفحه 159
- تاریخ جمع قرآن : صفحه 182
- تاریخ قرآن : صفحه (69-612)، (609-612)
- جامع البیان فی معرفه رسم القرآن : صفحه 9
- حجة القراءات : صفحه 60
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 3 : صفحه (201-202)
- معرفة علوم الحدیث جلد 1 : صفحه (97-99)