آیه جمعه (علوم قرآنی )
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
آیه جمعه ( علوم قرآنی ) : آیه 9 سوره جمعه، در باره تشریع نماز جمعه
آیه 9 سوره جمعه را 'آیه جمعه' می‌گویند: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا نُودِی لِلصَّلَاةِ مِن یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَی ذِکْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَیْعَ ذَلِکُمْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ»؛ «ای کسانی که ایمان آوردهاید چون برای نماز جمعه ندا درداده شد به سوی ذکر خدا بشتابید و داد و ستد را واگذارید اگر بدانید این برای شما بهتر است».
طبق برخی روایات، مسلمانان مدینه، پیش از هجرت پیامبر (ص) با یکدیگر گفتند یهود در یک روز هفته اجتماع می‌کنند (روز شنبه) و نصارا نیز روزی برای اجتماع دارند (یکشنبه) ؛ خوب است ما هم روزی قرار دهیم و در آن روز جمع شویم و ذکر خدا گوییم. آنان روز پیش از شنبه را که در آن زمان 'یوم العروبه' نامیده می‌شد، برای این هدف برگزیدند و نماز را به صورت جماعت در آن روز به جا آوردند؛ آن روز 'جمعه' نامیده شد؛ زیرا روز اجتماع مسلمانان بود. این نخستین جمعه‌ای بود که در اسلام تشکیل شد. اما اولین نماز جمعه‌ای که رسول خدا (ص) با اصحاب تشکیل دادند زمان هجرت به مدینه بود. آن حضرت روز دوشنبه دوازدهم ربیع‌الاول هنگام ظهر به منطقه 'قبا' در حوالی مدینه وارد شدند. و چهار روز در آن‌جا ماندند و مسجد 'قبا' را بنیان نهادند. سپس روز جمعه به محله 'بنی‌سالم' آمدند و مراسم نماز جمعه را در آن‌جا برپا کردند. این نخستین نماز جمعه‌ای بود که رسول خدا (ص) در اسلام به جا آورد. خطبه‌ای هم در این نماز خواندند که نخستین خطبه حضرت در مدینه بود. میان فقهای امامیه در باره حکم اقامه نماز جمعه در زمان غیبت امام زمان (ع) اختلاف است؛ برخی آن را واجب عینی، برخی واجب تخییری، برخی مستحب و برخی نیز حرام دانسته‌اند. آن‌چه مسلم است وجوب عینی نماز جمعه با حضور امام زمان (ع) است.
مراد از 'ذکرالله' در آیه، 'نماز' است. برخی گفته‌اند مراد خطبه‌های نماز، و مقصود از 'ندا' در آیه، اذان است، و چون به سعی و شتافتن امر شده (فاسعوا) لازمه آن ترک همه اشتغالات به ویژه داد و ستد است.
منابع
- تفسیر نمونه جلد 24 : صفحه (125-140)
- التفسیر الکبیر جلد 30 : صفحه (7-11)
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 134
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 19 : صفحه 273
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «آیه جمعه ( علوم قرآنی )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیه جمعه (علوم قرآنی ) به زیرصفحه آیه جمعه (علوم قرآنی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.