آیه لحن القول (علوم قرآنی )
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
آیه لحن القول ( علوم قرآنی ) : آیه 30 محمّد (ص) ، در باره منافقان و امکان شناخت آنان از لحن گفتارشان
به آیه 30 سوره محمّد (ص) که راجع به منافقان است «آیه لحن القول» و «آیه منافقان» می‌گویند: «وَ لَوْ نَشاءُ لَأَرَیْناکَهُمْ فَلَعَرَفْتَهُمْ بِسِیماهُمْ وَ لَتَعْرِفَنَّهُمْ فِی لَحْنِ الْقَوْلِ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ أَعْمالَکُمْ»؛ «و اگر ما بخواهیم آنها را به تو نشان میدهیم تا آنها را با قیافههایشان بشناسی، هر چند میتوانی از طرز سخنانشان آنها را بشناسی، و خداوند اعمال شما را میداند».
در این آیه و آیات قبل و بعد از آن به بخشی از صفات و نشانههای منافقین اشاره شده، و مخصوصا بر این معنا تاکید دارد که اینها تصور نکنند برای همیشه میتوانند چهره درونی خود را از پیامبر (ص) و مؤمنان مکتوم دارند، و خود را از رسوایی بزرگ برهانند. قرآن به پیامبر (ص) می‌فرماید: اگر بخواهیم، در چهرههای آنها علامتی میگذاریم که با مشاهده آن علامت از نفاقشان آگاه شوی، و آشکارا آنها را ببینی. سپس میافزاید: هر چند الان هم میتوانی از طرز سخنانشان آنها را بشناسی.
«لحن» عبارت از این است که سخن را از قواعد و سنن خود منحرف سازند، یا اِعراب خلافی به آن دهند، و یا از صورت صراحت به کنایه و اشاره بکشانند، و منظور در آیه مورد بحث همان معنای سوم است یعنی این منافقان بیماردل را از کنایهها و نیشها و تعبیرات موذیانه و منافقانهشان میتوان شناخت. هر جا سخن از جهاد است آنها به نحوی در تضعیف اراده مردم میکوشند، هر جا سخن از حق و عدالت است آن را به سوی دیگری منحرف میسازند، و آنجا که از نیکان و پاکان و پیشگامان اسلام سخن به میان میآید به نحوی میکوشند آنها را لکهدار و کم اعتبار کنند. لذا در حدیث معروفی از ابوسعید خدری نقل شده است که میگوید: منظور از «لحن القول» بغض علی بن ابی طالب (ع) است، و ما منافقان را در عصر پیامبر (ص) از طریق عداوت با علی (ع) میشناختیم. اصولا ممکن نیست انسان چیزی را در دل داشته باشد و بتواند برای مدت طولانی آن را چنان مکتوم دارد که حتی در کنایات و اشارات و لحن کلام او ظاهر نشود، لذا در حدیثی از امیر مؤمنان علی (ع) میخوانیم: هیچکس چیزی را در دل پنهان نمیکند مگر اینکه در سخنانی که از دهان او ناآگاه میپرد و صفحه صورتش آشکار میشود.
منابع
- تفسیر نمونه جلد 21 : صفحه 478
- التبیان فی تفسیر القرآن جلد 9 : صفحه 305
- مجمع البیان فی تفسیرالقرآن جلد 9 : صفحه 160
- الدر المنثور فی التفسیر بالماثور جلد 6 : صفحه 66
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 18 : صفحه 243
- التفسیر الکبیر جلد 28 : صفحه 59
- تفسیر نور الثقلین جلد 5 : صفحه 44
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «آیه لحن القول ( علوم قرآنی )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیه لحن القول (علوم قرآنی ) به زیرصفحه آیه لحن القول (علوم قرآنی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.