وصف طردی
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
وصف طردی : وصف ملازم حکم، بدون مناسبت ذاتی یا تبعی با آن
وصف طردی، به وصفی گفته می‌شود که همواره با حکم همراه است، ولی هیچ مناسبت ذاتی و یا تبعی بین آن و حکم وجود ندارد؛ برای مثال، آب مطلق طاهر است و می‌توان بر روی جنس هر آب طاهری پل ایجاد کرد، این وصف ' پل ساختن بر روی جنس آب '، وصف طردی است، زیرا هر جا که حکم طهارت آب مطلق، وجود دارد، این وصف نیز موجود است، هر چند که هیچ مناسبتی بین حکم به طهارت آب مطلق و این وصف وجود ندارد.
مالکیه گفته‌اند: ماء مستعمل (آب استفاده شده) ، چون مایعی است که می‌توان بر روی جنس آن پل زد، پس مانند آب مطلق که آن نیز این وصف را دارد، طاهر است؛ در این قیاس از وصف طردی استفاده شده است.
نکته اول:
طرد، از مسالک علت است، زیرا برای اجرای قیاس، مجرد وجود وصفی که جامع بین اصل و فرع باشد، کافی نیست، بلکه بر اعتبار این وصف، دلیلی نیز باید اقامه شود.
نکته دوم:
راه‌های اثبات علت در نزد اهل سنت نُه چیز است که یکی از آنها، طرد می‌باشد، و وصفی که علیت آن، از ناحیه طرد اثبات می‌شود وصف طردی نام دارد.
نکته سوم:
اصولی‌های اهل سنت در این که طرد، مفید علیت وصف برای حکم در قیاس باشد، اختلاف دارند و اکثریت آنها همانند ' آمدی ' و ' ابن حاجب ' معتقدند افاده علیت نکرده و حجت نیست.
منابع
- اصول الفقه جلد 4 : صفحه 99
- اصول الفقه جلد 4 : صفحه 13
- فرهنگ نامه اصول فقه