خیار تاخیر
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
خیار تأخیر
خیار تأخیر: خیار ثابت برای فروشنده به سبب تأخیر خریدار در پرداخت بهای کالا.
خیار تأخیر عبارت است از تسلّط فروشنده بر فسخ عقد پس از سه روز در صورتی که خریدار در این مدّت بهای کالا را نپردازد. از آن در باب تجارت سخن گفتهاند.
فروشندهای که کالایی را فروخته ولی هنوز آن را به خریدار تحویل نداده و بهای آن را نیز نگرفته است چنانچه شرط تأخیر پرداخت بها و کالا، هرچند به مقدار یک ساعت، نشده باشد، معامله تا سه روز لازم است و در صورت پرداخت بها از سوی خریدار در این مدّت، کالا
تحویل وی میگردد؛ اما اگر سه روز بگذرد و بها پرداخت نگردد، فروشنده حقّ خیار دارد؛ یعنی بین فسخ عقد و بین امضای آن با مطالبه بهای کالا مخیّر است. 1
خیار تأخیر به بیع و فروشنده اختصاص دارد. 2 در اینکه آغاز سه روز از زمان عقد است یا از زمان جدا شدن دو طرف معامله از یکدیگر، اختلاف است. 3 مدّتِ سه روز بنابر مشهور همه انواع کالا - اعم از حیوان و غیر حیوان - را در بر میگیرد. برخی قدما برای کنیز، مدّت را یک ماه دانستهاند. 4
در اینکه خیار تأخیر فوریّت دارد یا تراخی، اختلاف است. بنابر قول دوم، با تأخیر در اِعمال حقّ خیار، خیار ساقط نمیشود. 5
شرایط ثبوت خیار:
1. تحویل ندادن کالا از سوی فروشنده.
2. تحویل ندادن بهای کالا از سوی خریدار.
3. حالّ و نقد بودن کالا و بهای آن.
4. معیّن بودن کالا در خارج بنابر دیدگاه گروهی. معیّن بودن بهای کالا شرط نیست. 6
5. نبودن خیاری دیگر جز خیار تأخیر برای هر دو یا یکی از دو طرف معامله بنابر قول برخی. 7
6. متعدد بودن دو طرف معامله بنابر قول برخی. بنابر این قول، در فرض یکی بودن دو طرف معامله، خیار تأخیر ثابت نیست. 8
اسباب سقوط خیار:
1. اسقاط خیار پس از سه روز. در سقوط خیار تأخیر با اسقاط آن در بین سه روز، بحث است.
2. اشتراط سقوط خیار در عقد.
3. پرداخت بهای کالا از سوی خریدار پس از سه روز بنابر قول برخی. برخی دیگر، آن را موجب سقوط خیار ندانستهاند. مطالبه بهای کالا از سوی فروشنده پس از سه روز موجب سقوط خیار نمیشود، مگر آنکه بیانگر رضایت او از معامله باشد. 9
1. جواهرالکلام 51 /23؛ کتابالمکاسب 2 217 /5. جواهر الکلام 56. 3 55 /23؛ کتاب المکاسب 4 232 /5. جواهر الکلام 55 - 53. 6 57. 5 56 /23؛ کتاب المکاسب 7 228 - 220 /5. کتاب المکاسب 8 228 /5. جواهر الکلام 55 /23؛ کتاب المکاسب 9 231 - 230 /5. جواهر الکلام 57 /23؛ کتاب المکاسب 235 - 233 /5.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 541
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
وابسته
- اجتماع خیارات، اسقاط خیار تاخیر، بیع بدون قبض عوضان، تاخیر تسلیم عوضان، تلف در زمان خیار، ثمن در خیار تاخیر، دعوی در خیار تاخیر، سقوط خیار تاخیر، شرایط خیار تاخیر، مبدأ خیار تاخیر، مبیع در خیار تاخیر، مدت خیار تاخیر، مسقطات خیار تاخیر، مشروعیت خیار تاخیر
== منابع ==index.php?catid=50
- الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 3 : صفحه 457
- تحریرالوسیله جلد 1 : صفحه 527
- جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 23 : صفحه 51
- ریاض المسائل جلد 5 : صفحه 116
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 541
- کتاب البیع جلد 4 : صفحه 387
- کتاب المکاسب جلد 5 : صفحه 217، 234
- مجمع الفائدة و البرهان جلد 8 : صفحه 405
- مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 3 : صفحه 208
- مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة جلد 10 : صفحه 991
- مهذب الاحکام جلد 17 : صفحه 162