واجب ارشادی

توضیح مفهومی

واجب ارشادی : واجب دلالت کننده بر حکم وضعی شرعی یا حکم ضروری عقلی و فاقد ثواب و عقاب نفسی

واجب ارشادی، مقابل واجب مولوی بوده و به واجبی گفته می‌شود که در آن، حکم وجوب، جنبه ارشاد و راهنمایی به حکم عقل و یا به وجود مصلحت در چیزی دارد که واجب، وسیله رسیدن به آن چیز گردیده است.

بنابراین، بعث ارشادی، یا ارشاد به حکم عقل است ـ در مواردی که عقل به طور مستقل بر وجوب چیزی دلالت می‌نماید، مانند: وجوب اطاعت خداوند، که ' اطیعوا الله ' ارشاد به این حکم عقل است ـ و یا ارشاد به وجود مصلحت در چیزی است که انجام واجب در خارج وسیله‌ای برای رسیدن به آن به شمار می‌رود، مانند: امر به تطهیر لباس برای نماز که در واقع امر به طهارت (به عنوان شرط نماز) می‌باشد.

از این رو مصلحت واقعی متعلق به طهارت می‌باشد و تطهیر لباس وسیله‌ای است برای رسیدن به آن.

از موارد امر ارشادی می‌توان به وجوب تعلم احکام شرعی اشاره کرد، زیرا این وجوب، ارشاد محض به حکم عقل برای امتثال اوامر شارع است. هم چنین، وجوب جست‌و‌جو از آب به اندازه یک یا دو تیررس برای جواز تیمم از مصادیق وجوب ارشادی است، زیرا عقل حکم می‌کند کسی که وضو گرفتن بر او واجب است ولی آب در اختیار ندارد، باید به اندازه متعارف در جست‌و‌جوی آب برآید و پس از اطمینان از دست نیافتن به آب، تیمم بر او واجب می‌شود.

نکته:

از آن جا که بر حکم عقلی و بر امر غیری، ثواب و عقابی مترتب نیست، به واجب‌های ارشادی نیز ثواب و عقاب بار نمی‌شود.

منابع

1. نهایة الافکار جلد 1 : صفحه 272
2. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

اعم

واجب ( اصول فقه )

وابسته

واجب مولوی

منابع

• نهایة الافکار جلد 1 : صفحه 272