مکیل
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
پیمانه: نوعی وسیله سنجش.
در گذشته پیمانه یکی از ابزار سنجش و اندازهگیری برخی اشیاء بوده و انواع زیادی داشته است. برخی انواع آن در روایات برای تحدید و تعیین اندازه بعضی چیزها آمده است که فقها به تبع آن، در تعریف و بیان مقدار آن پیمانهها در عصر صدور روایات، در فقه سخن گفتهاند مانند صاع) ر صاع (، مُدّ) ر مُدّ (، رطل) ر رطل (، و کُر) ر آب کُر (.
در این مقاله به احکام کلّی پیمانهها - قطع نظر از خصوصیات هر یک - که از آن به مناسبت در بابهای زکات، تجارت و قضاء سخن رفته، اشاره میشود.
زکات: هرگاه اخراج زکات، منوط به پیمانه کردن مال باشد در اینکه اجرت پیمانه کردن بر عهده مالک است و یا از زکات پرداخت میشود، اختلاف است، قول نخست، فتوای بیشتر فقها است. 1
تجارت: از شرایط عوضین در داد و ستد، معلوم بودن آن است؛ از اینرو در کالای پیمانهای باید با پیمانه متعارف میان مردم اندازهگیری شود و اگر با پیمانه ناشناخته نزد مردم، پیمانه شود، معامله باطل است. 2
در داد و ستد کالای پیمانهای، اجرت پیمانه کردن کالا - درصورت توقّف تحویل آن بر پیمانه کردن - بر عهده فروشنده و اجرت پیمانه کردن بهای پیمانهای با خریدار است. 3
پیمانه کردن مواد غذایی که به جهت خوردن، انبار میشود و یا از آن خارج میگردد مستحب است؛ زیرا موجب برکت میگردد. 4
کسی که نسبت به پیمانه کردن آشنایی کامل ندارد مکروه است این کار را بر عهده بگیرد. از برخی، حرمت آن نقل شده است. البتّه عدم آشنایی اگر موجب
________________________________________
303
زیاد گرفتن یا کم دادن شود، بدون شک حرام است. 5
قضاء: کسی که کار او پیمانه کردن بیت المال) ر بیت المال (است میتواند از بیت المال ارتزاق) ر ارتزاق (کند. 6
) ر پیمانهای (
1. جواهر الکلام 447 - 446 /15؛ مستمسک العروة 2 329 /9. جواهرالکلام 54 /40. 6 458. 5 465 /22. 4 88 /25. 3 417/22.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 303
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «مکیل» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
وابسته
== منابع ==index.php?catid=50