عملکردها

مکیل

از دانشنامه علوم اسلامی

توضیح مفهومی

پیمانه: نوعی وسیله سنجش.

در گذشته پیمانه یکی از ابزار سنجش و اندازه‏گیری برخی اشیاء بوده و انواع زیادی داشته است. برخی انواع آن در روایات برای تحدید و تعیین اندازه بعضی چیزها آمده است که فقها به تبع آن، در تعریف و بیان مقدار آن پیمانه‏ها در عصر صدور روایات، در فقه سخن گفته‏اند مانند صاع) ر صاع (، مُدّ) ر مُدّ (، رطل) ر رطل (، و کُر) ر آب کُر (.

در این مقاله به احکام کلّی پیمانه‏ها - قطع نظر از خصوصیات هر یک - که از آن به مناسبت در بابهای زکات، تجارت و قضاء سخن رفته، اشاره می‏شود.

زکات: هرگاه اخراج زکات، منوط به پیمانه کردن مال باشد در اینکه اجرت پیمانه کردن بر عهده مالک است و یا از زکات پرداخت می‏شود، اختلاف است، قول نخست، فتوای بیشتر فقها است. 1

تجارت: از شرایط عوضین در داد و ستد، معلوم بودن آن است؛ از این‏رو در کالای پیمانه‏ای باید با پیمانه متعارف میان مردم اندازه‏گیری شود و اگر با پیمانه ناشناخته نزد مردم، پیمانه شود، معامله باطل است. 2

در داد و ستد کالای پیمانه‏ای، اجرت پیمانه کردن کالا - درصورت توقّف تحویل آن بر پیمانه کردن - بر عهده فروشنده و اجرت پیمانه کردن بهای پیمانه‏ای با خریدار است. 3

پیمانه کردن مواد غذایی که به جهت خوردن، انبار می‏شود و یا از آن خارج می‏گردد مستحب است؛ زیرا موجب برکت می‏گردد. 4

کسی که نسبت به پیمانه کردن آشنایی کامل ندارد مکروه است این کار را بر عهده بگیرد. از برخی، حرمت آن نقل شده است. البتّه عدم آشنایی اگر موجب

________________________________________

303

زیاد گرفتن یا کم دادن شود، بدون شک حرام است. 5

قضاء: کسی که کار او پیمانه کردن بیت المال) ر بیت المال (است می‏تواند از بیت المال ارتزاق) ر ارتزاق (کند. 6

) ر پیمانه‏ای (

1. جواهر الکلام 447 - 446 /15؛ مستمسک العروة 2 329 /9. جواهرالکلام 54 /40. 6 458. 5 465 /22. 4 88 /25. 3 417/22.

منابع

  1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 303

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «مکیل» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

پیمانهای، کَیْلی

اعم

مثلی

وابسته

بیع مکیل، قبض مکیل، قرض مکیل، موزون، هبه مکیل

== منابع ==index.php?catid=50

  • المبسوط فی فقه الامامیة جلد 2 : صفحه 344
  • الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 43 : صفحه 136
  • فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 303