شیاع ( مشاع )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
اشاعه
اشاعه: انتشار سهم هر یک از مالکان و صاحبان حق در تمام مال یا حق، مقابل افراز (--' افراز) انتشار خبر (--' شیاع) .
به مال یا حقّی که چند مالک یا صاحب حق در تمام آن به طور مشاع سهیم باشند، مال یا حق مشاع (مقابل مفروز) گفته می‌شود. بیشتر کاربرد اشاعه در فقه، معنای نخست آن است و معنای دوم آن بیشتر با واژگان شیاع و استفاضه (--' استفاضه) به کار می‌رود. از اشاعه به معنای نخست، در باب‌های تجارت، رهن، شرکت، مضاربه، مزارعه، اجاره، وقف، هبه، وصیّت و قضاء سخن رفته است.
مورد اشاعه یا ملک است - خواه متعلّق آن، عین باشد مانند زمین یا منفعت مانند منفعت خانه‌ای که چند نفر با هم آن را اجاره کرده‌اند - یا حق مانند حق خیار (--' خیار) و حق شفعه (--' شفعه) . سبب اشاعه نیز شرکت دو یا چند نفر در مال یا حقّی است؛ خواه اختیاری باشد همچون شرکت حاصل از عقد شرکت یا حاصل از معاملات مانند خرید و فروش و خواه قهری به معنای شرکتِ حاصل از مخلوط شدن قهری سهم دو نفر یا بیشتر در مالی به گونه‌ای که قابل تمیز نباشد همچون شرکت ورثه در مال میّت که به سبب ارث (--' ارث) حاصل شده است 1 (--' شرکت) .
اشاعه در بیع: فروختن جزء مشاع معلوم از کالایی مشخص مانند یک سوم خانه یا زمین جایز است. 2 نیز در فروش میوه سر درخت، فروشنده می‌تواند سهمی مشاع از آن را مانند یک سوم، استثنا کند. 3 خریدن قسمتی معیّن از حیوان زنده به طور مشاع مانند نصف یا یک چهارم جایز است، امّا در جواز این گونه خرید در حیوان ذبح شده، اختلاف می‌باشد. 4
________________________________________
497
اشاعه در رهن: رهن مال مشاع صحیح است. 5 در صورت اختلاف شریکِ راهن با مرتهن در نگهداری گرو، قاضی آن را می‌گیرد و خود، از جانب آن دو مال را نگهداری می‌کند و یا شخص عادلی را بر این کار می‌گمارد. 6
اجاره، 7 وقف 8 و هبه 9 مال مشاع صحیح است. البته در اجاره باید تسلیم عین به مستأجر با اذن شریک باشد و در صورت اجازه ندادن وی، به حاکم شرع مراجعه می‌شود. 10 نیز مضاربه با مال مشاع صحیح است، امّا باید جنس و مقدار آن معلوم باشد. 11 مشاع بودن تمام سود میان عامل و مالک در عقد مضاربه 12 (--' مضاربه) ، خواه به طور مساوی باشد مانند نصف و خواه یکی بیشتر و دیگری کمتر مانند دو سوم و یک سوم و نیز مشاع بودن سهم زارع و مالک در تمام محصول در عقد مزارعه 13 (--' مزارعه) و مساقات 14 (--' مساقات) از شرایط صحّت این عقود است.
اشاعه در وصیّت: هر گاه موصی برای مثال یک سوم مالش را به طور مشاع برای کسی وصیّت کند، یک سوم اموال وی برای آن کس (موصی له) خواهد بود. 15
اشاعه در قسمت: برای تقسیم مال مشترک میان شریکان، اشاعه مالکیّت آنان در تمام آن مال شرط است و بدون آن، موضوع قسمت محقّق نمی‌شود 16 (--' تقسیم).
منابع
- صریح السنة جلد 1 : صفحه 496
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «شیاع ( مشاع )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
وابسته
- اجاره مشاع، بیع مشاع ( فقه )، رهن مشاع، شرکت، صدقه مشاع، قسمت ( عقد )، قسمت افراز، هبه مشاع، وصیت به مشاع، وقف مشاع