متزاحم متراجح
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
متزاحم متراجح : حکم شرعیِ دارای ترجیح نسبت به حکم متزاحم با آن
متزاحم متراجح، مقابل متزاحم متعادل بوده و در جایی مطرح می‌شود که دو حکم شرعی الزامی با یک دیگر تزاحم می‌کنند و مکلف نسبت به امتثال هر دوی آنها در یک زمان قدرت نداشته و یکی از آن دو حکم بر دیگری ترجیح دارد؛ یعنی یکی از مرجحات باب تزاحم در آن وجود دارد؛ به چنین حکمی، متزاحم متراجح می‌گویند. در این جا به اتفاق عالمان اصولی، متزاحم متراجح که یک یا چند مرجح از مرجحات باب تزاحم در آن وجود دارد بر دیگری مقدم می‌شود، مانند آن که دو نفر در حال غرق شدن هستند و مکلف، برای نجات یکی از آنها قدرت دارد، اما یکی از آن دو نفر دانشمند پرهیزگار مؤمن است و دیگری جاهل گنهکار؛ در این جا باید نخست آن دانشمند را نجات دهد، زیرا اهمیت و تأثیرگذاری او در تعالی جامعه از دیگری بیشتر است.
منابع
- اصول الفقه جلد 2 : صفحه 196
- شرح اصول فقه جلد 3 : صفحه 416
- اصطلاحات الاصول : صفحه 109
- فرهنگ نامه اصول فقه