حج بذلی

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

▼ حج بذلی

◄ حج بذلی اختیاری

توضیح مفهومی

حج بذلی

حج بذلی: حجی که هزینه آن را دیگری پرداخت کند.

به بذل کننده 'باذل' و به کسی که به او بذل می‏گردد 'مبذول له' گفته می‏شود و از آن در باب حج سخن رفته است.

حصول استطاعت: آیا با بذل هزینه حج از سوی دیگری - به اینکه بگوید: با خرج من حج بگزار یا پول حج را در اختیار او قرار دهد - استطاعت) ر استطاعت (حاصل می‏شود؟ قول مشهور - بلکه بر آن ادعای اجماع شده - حصول استطاعت است. در این صورت، اگر مبذول له بذل را نپذیرد حج بر ذمّه او مستقر می‏شود. البتّه اگر قبول بذل مستلزم منت گذاری بذل کننده و هتک بذل شونده گردد، به تصریح برخی، قبول آن واجب نیست. 1 همچنین اگر قبول بذل و حج گزاردن موجب اخلال در روند زندگی وی شود. 2

در حصول استطاعت و وجوب حج با بذل، تفاوتی بین بذل عین آنچه در حج بدان نیاز است و بین بذل قیمت آن نیست؛ چنان که تفاوتی بین بذل به گونه اباحه محض، بدون تملیک و بین بذل تملیکی نیست. 3 برخی قدما، حج بذلی را تنها در بذل تملیکی واجب دانسته‏اند4 و برخی متأخران، وجوب حج بذلی را به صورت بذل عین مایحتاج، از قبیل توشه و مرکب اختصاص داده‏اند. 5

حج بذلی از حَجة الاسلام کفایت می‏کند؛ بنابر این، اگر مبذول له پس از گزاردن حج مستطیع شود حج بر او واجب نخواهد بود. 6

اگر مبذول له بخشی از مخارج حج را داشته باشد و باذل آن را تکمیل کند، در این صورت نیز حج واجب خواهد بود. 7

آیا در حصول استطاعت، هبه مخارج حج حکم بذل را دارد؟ مسئله محل اختلاف است. تفاوت میان آن دو به مشهور متأخران نسبت داده شده که گفته‏اند: بذل، اباحه تصرف در مال بذل شده برای حج است؛ از این رو، به مجرّد بذل، استطاعت حاصل و حج واجب می‏شود؛ بر خلاف هبه که چون عقد است، در آن قبول شرط می‏باشد و بدون قبول نه استطاعت حاصل می‏شود و نه حج واجب می‏گردد. قبول آن نیز به جهت تحصیل استطاعت واجب نمی‏باشد. 8

اگر هبه مال، مطلق باشد - و نه مقیّد به گزاردن حج - قبول آن بنابر مشهور واجب نیست. 9

نفقه خانواده در حج بذلی: درصورت وجوب نفقه خانواده بر مبذول له، بذل نفقه آنان نیز در وجوب حج بذلی شرط است، مگر آنکه خود، نفقه خانواده‏اش را تا زمان بازگشت داشته باشد و یا بنابر قول برخی در صورت نرفتن به حج نیز توان تأمین نفقه ایشان را نداشته باشد. 10

رجوع به کفایت در حج بذلی: بنابر قول به اشتراط رجوع به کفایت در حصول استطاعت، در حج بذلی رجوع به کفایت شرط نیست، مگر در صورتی که بذل تکمیل کننده استطاعت او باشد یا آنکه به جا آوردن حج موجب حرج و مشقت پس از آن گردد، مانند آنکه کسب و کار او تنها در ایّام حج باشد. 11

قربانی و کفّاره در حج بذلی: هزینه قربانی در حج بذلی بر عهده باذل است؛ امّا کفّارات، در صورت ارتکاب عمدیِ سبب کفّاره، بر عهده مبذول له است؛ لیکن حکم مسئله در صورت ارتکاب از روی جهل، نسیان و یا اضطرار، اختلافی است. 12

رجوع از بذل: باذل می‏تواند قبل از مُحرم شدن مبذول له از بذل خویش برگردد، هرچند برخی در آن تأمل و اشکال کرده‏اند. بسیاری نیز رجوع پس از احرام را جایز ندانسته‏اند. در فرض جواز رجوع، در اینکه باذل نسبت به هزینه برگشت ضامن است یا نه، اختلاف است. 13

دیگر احکام: در حج بذلی بدهکاری مانع استطاعت و وجوب حج بر مبذول‏له نیست، مگر آنکه دین، حالّ باشد و طلبکار آن را مطالبه کند و با نرفتن به حج بتواند آن را بپردازد که بسیاری در این صورت حج را واجب ندانسته‏اند. 14

بنابر قول مشهور، بذل هزینه حج پدرِ غیر مستطیع بر فرزند واجب نیست. 15

1. مناسک حج) مراجع (/ 3 33. 2 33 - 32. جواهر الکلام 4 266 - 263 /17. کتاب السرائر 5 517 /1. حاشیة شرائع الاسلام/ 6 220. جواهر الکلام 267 /17؛ معتمد العروة 7 175 /1. مستمسک العروة 131 /10؛ مصباح الهدی 8 400 - 399 /11. جواهر الکلام 268 /17؛ الحدائق الناضرة 9 105 - 104 /14. العروة الوثقی 10 401 /4. جواهر الکلام 266 /17؛ مناسک حج) مراجع (/ 11 32. العروة الوثقی 400 /4؛ معتمد العروة 166 /1؛ مناسک حج) مراجع (/ 12 33 - 32. معتمد العروة 183 - 182 /1؛ مناسک حج) مراجع (/ 13 35 - 34. العروة الوثقی 404 - 403 /4؛ معتمد العروة 177 /1؛ مناسک حج) مراجع (/ 14 34. جواهر الکلام 266 /17؛ العروة الوثقی 15 400 /4. جواهر الکلام 277 - 275 /17.