خیار مجلس ( فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
خیار مجلس
خیار مجلس: حقّ فسخ معامله برای هر یک از فروشنده و خریدار تا قبل از جدا شدن از یکدیگر.
مراد از مجلس، مکانی است که معامله در آن جا صورت گرفته است. از این عنوان در باب تجارت سخن گفتهاند.
خیار مجلس پس از تحقّق معامله برای هریک از فروشنده و خریدار تا زمانی که از یکدیگر جدا نشدهاند، ثابت است؛ بنابر این، حقّ خیار با انعقاد معامله،
آغاز و با جدا شدن دو طرف معامله از یکدیگر، پایان مییابد. 1
بنابر قول مشهور، خیار مجلس تنها در عقد بیع ثابت است و در دیگر عقود جریان ندارد. 2 در ثبوت خیار مجلس برای وکیل، اقوال مختلفی مطرح است. 3
اسباب سقوط: خیار مجلس به یکی از اسباب زیر ساقط میشود:
1. افتراق؛ یعنی جدا شدن خریدار و فروشنده از یکدیگر. مراد، افتراق عرفی است نه عقلی، که با به هم خوردن عرفی هیئت اتّصالی موجود بین دو طرف معامله هنگام عقد، تحقق مییابد، به شرط آنکه جدایی به اکراه) ر اکراه (نباشد. گروهی، عدم سقوط خیار در صورت اکراه را بر عدم قدرت طرفین بر تخایر) اِعمال خیار (مشروط کردهاند، مانند آنکه دهانشان را ببندند یا بر ترک تخایر تهدید شوند. 4
2. شرط سقوط خیار مجلس در عقد از سوی یکی یا دو طرف عقد. شرط سقوط قبل از عقد موجب سقوط خیار نخواهد بود. 5
3. تخایر؛ اختیار لزوم عقد از سوی هر دو طرف یا از سوی یک طرف همراه با پذیرش طرف دیگر6) ر تخایر (.
4. تصرّف، که یا در کالا صورت میگیرد یا در بهای آن و یا در هر دو. در صورت نخست اگر تصرّف کننده فروشنده باشد عقد، باطل و خیار ساقط میگردد و اگر خریدار باشد، تنها خیار او ساقط میشود نه خیار فروشنده. در صورت دوم، قضیه عکس صورت نخست است. در صورت سوم که خریدار در کالا و فروشنده در بهای آن تصرف میکند، خیار هر دو ساقط میگردد و در صورت عکس، معامله باطل است. 7 برخی، در اسباب سقوط خیار مجلس نامی از تصرف نبردهاند. 8 برخی دیگر در سبب بودن تصرّف برای سقوط اشکال کردهاند. 9
اگر کسی بردهای را که به صِرف خریدن آزاد میشود، مانند پدر و مادر، بخرد، بنابر مشهور نه وی خیار مجلس دارد و نه فروشنده10 و نیز بنابر قول برخی، در خریدن برده مسلمان از کافر - بنابر عدم صحّت تملّک کافر نسبت به
برده مسلمان - و نیز فرضی که برده، خود را از مولایش میخرد - بنابر صحّت چنین معاملهای - خیار مجلس ثابت نیست. 11
) ر خیار (
1. جواهر الکلام 10 - 9. 4 8 - 4. 3 61. 2 4 /23 و 17. 7 16 - 14. 6 12 - 11. 5 13؛ الحدائق الناضرة 8 10 - 9 /19. إصباح الشیعة/ 199؛ ارشاد الأذهان 374 /1؛ جواهرالکلام 9 17 /23. مجمع الفائدة 387 /8؛ جواهر الکلام 10 18 - 17 /23. الحدائق الناضرة 16 /19؛ جواهر الکلام 11 19 - 18 /23. کتاب المکاسب 45 - 43 /5.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 557
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
- خیار مجلس فضولی
- به لحاظ بقای خیار:
- خیار مجلس با اسقاط، خیار مجلس با ایجاد حایل، خیار مجلس با تصرف، خیار مجلس با فسخ
- به لحاظ عقد:
- خیار مجلس در اجاره، خیار مجلس در بیع، خیار مجلس در شفعه، خیار مجلس در صلح، خیار مجلس در مسابقه، خیار مجلس در وکالت
- به لحاظ فقد شعور:
- خیار مجلس با بی هوشی، خیار مجلس با جنون، خیار مجلس با مرگ
- به لحاظ وکالت از دو نفر:
- خیار مجلس با دو عاقد، خیار مجلس با یک عاقد
وابسته
- اجتماع خیارات، ارث خیار مجلس، اسقاط خیار مجلس ( فقه )، اشتراط در بیع، افتراق متبایعان، اکراه ( فقه )، تفریق خیار مجلس، تفویض خیار مجلس، تلف در زمان خیار، دعوی در خیار مجلس، سقوط خیار مجلس، فسخ به خیار، مبدأ خیار مجلس، مجلس خیار، مسقطات خیار مجلس ( فقه )، مشروعیت خیار مجلس
== منابع ==index.php?catid=50
- الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 3 : صفحه 447
- الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 20 : صفحه 169
- تحریرالوسیله جلد 1 : صفحه 518
- تذکرة الفقهاء (ط ج) جلد 11 : صفحه (28-30)، 32
- جامع المدارک فی شرح المختصرالنافع جلد 3 : صفحه 143، 145
- جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 4 : صفحه 283، 284، (288-289)، 317
- جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 13 : صفحه 16
- جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 23 : صفحه 3، 9، 10، 11
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 557
- فقه الامام جعفرالصادق جلد 3 : صفحه 148
- کتاب البیع جلد 4 : صفحه (143-148)، 173
- کتاب السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی جلد 2 : صفحه 243، 247
- کتاب المکاسب جلد 5 : صفحه 27، 79
- مجمع الفائدة و البرهان جلد 8 : صفحه 382، 383
- مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 3 : صفحه 194
- مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة جلد 10 : صفحه 925
- مهذب الاحکام جلد 17 : صفحه 81، 91، 92، 95، 96