ذریره

توضیح مفهومی

ذریره

ذَریره: ماده‏ای خوش بو.

در اینکه ذریره معنای وصفی دارد یا اسمی، و در فرض دوم، اسم چه ماده‏ای است، اقوال مختلف است. برخی گفته‏اند: ذریره هر ماده معطر ساییده شده‏ای است که به صورت پودر در آمده باشد. ظاهر کلام بعضی، معروف بودن این معنا نزد فقها است.1 بنابر این تعریف، ذریره همان معنای وصفی و لغوی خود را دارد.

در مقابل، بسیاری ذریره را عَلَم و اسم برای ماده‏ای خوش بو دانسته‏اند؛ لیکن اقوال آنان در مسمّای آن مختلف است. ماده‏ای خوش بو، آمیخته از چند چیز که در یمن تهیّه می‏شود؛ ماده‏ای خوش بو که در بغداد و اطراف آن به این نام معروف است؛ قُمَّحَه یا قُمَّحان، که مراد از آن بنابر قول برخی، دانه‏هایی شبیه دانه‏های گندم است که آسیاب می‏شود، مانند آرد، و دارای بوی خوش است؛ و پودر نِی خوش بویی که از هند می‏آورند، از جمله این اقوال است.

برخی، در مقام جمع بین اقوال گفته‏اند: قول به اینکه ذریره نام نوع و صنفی از مواد خوش بو است که شامل همه آنچه گفته‏اند می‏شود، خالی از قوت نیست. بنابر این تعریف، ذریره نه معنای وصفی دارد و نه اسم ماده‏ای خاص است؛ بلکه عنوانی کلّی برای مجموعه‏ای از مواد خوش بو است.2 برخی نیز احتمال ارجاع اقوال مختلف به یک قول را داده و گفته‏اند: ذریره عبارت است از آنچه در بغداد و غیر آن به قمّحه معروف بوده است.3 عنوان یاد شده در باب طهارت به کار رفته است.

خوش بو کردن کفن با ذریره4 و نیز پاشیدن آن بر روی پنبه‏ای که در شرمگاه میّت )قُبُل و دُبُر( نهاده می‏شود؛5 همچنین ضمیمه کردن مقداری ذریره با کافور در غسل دوم میّت6 مستحب است.

خوش بو کردن میّت با ذریره و نیز مخلوط کردن آن با کافور در حنوط )ر حنوط( جایز است؛ اما خوش بو کردن به سایر مواد معطر، به قولی حرام و به قولی دیگر، مکروه است.7

1. المعتبر 284 /1 ؛ تذکرة الفقهاء 19 /2 ؛ جواهر الکلام 2 = 220 /4. جواهر الکلام 3 = 222 - 221 /4. مصباح الهدی 4 = 208 - 207 /6. الحدائق الناضرة 52 /4 ؛ مفتاح الکرامة 5 = 768 - 766 /2 . المقنعة/ 6 = 78 - 77 . الحدائق الناضرة 7 = 460 /3. جامع المقاصد 387 /1 ؛ جواهر الکلام 189 - 188 /4 ؛ مستمسک العروة 196 - 195 /4.

منابع

1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 707

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «ذریره» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

قحجه، قصب الذریره، قمحه، قمیحه

اعم

گیاه خوشبو

وابسته

استعمال بوی خوش ( فقه )، تطییب کفن به ذریره

منابع

• المبسوط فی فقه الامامیة جلد 1 : صفحه 177
• جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 18 : صفحه 329
• جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 4 : صفحه (220-221)
• ذخیرة المعاد جلد 1 : صفحه 88
• روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان : صفحه 106
• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 707
• کتاب السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی جلد 1 : صفحه 161
• مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة جلد 2 : صفحه (767-768)
• منتهی المطلب (ط ق) جلد 1 : صفحه 439
• مهذب الاحکام جلد 4 : صفحه 62