ضد مهم
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
ضد مهم : تکلیفِ دارای مصلحت کمتر، از میان دو تکلیفِ غیر قابل جمع
ضد مهم، مأموربه‌ای ـ واجبی ـ است که ادای آن با انجام واجب دیگر ضدیت داشته و مصلحت آن نیز کمتر از ضد دیگر است.
هرگاه دو تکلیف در یک زمان متوجه مکلف گردد و مکلف نتواند در یک زمان هر دو را امتثال نماید؛ یعنی هر یک ضد خاص دیگری باشد، و یکی دارای مصلحت بیشتر از دیگری باشد، اگر خواستِ مولا نخست متوجه تکلیفی شود که مصلحت بیشتری دارد و فعلیت امر مأموربه دیگر ـ که مصلحت کمتری دارد ـ فقط در گرو عصیان مأموربه اول باشد، به ضدی که مصلحت بیشتر دارد، ' ضد اهم '، و به ضدی که مصلحت کمتر دارد ' ضد مهم ' اطلاق می‌گردد، مانند این که دو خطاب ' صلّ ' و ' ازل النجاسة عن المسجد ' در یک زمان از سوی مولا متوجه مکلف گردد و وی نخست بر طرف کردن نجاست از مسجد (ضد اهم) را که مصلحت بیشتری دارد خواسته باشد و فقط در صورت سرپیچی مکلف از انجام آن، به جا آوردن نماز (ضد مهم) را طلب نماید، در حالی که وقت نماز تنگ نبوده و امکان اقامه نماز در وقت دیگری، به صورت ادا وجود دارد.
منابع
- منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 2 : صفحه 467
- تهذیب الاصول جلد 1 : صفحه 221
- بحوث فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 329
- فرهنگ نامه اصول فقه