احکام تعارض مستقر
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
احکام تعارض مستقر : احکام مربوط به تعارضِ غیر قابلِ رفع به جمع عرفی
احکام تعارض مستقر، مقابل احکام تعارض غیر مستقر می‌باشد و مراد از آن، احکام و قواعدی است که در تعارض مستقر جاری است و عبارت‌اند از:
1. قاعده اوّلی متعارضین، هنگام تعادل دو دلیل، به حکم عقل ـ با قطع نظر از روایات خاص ـ تساقط است.
در این که قاعده اولی متعادلین بنا بر مبنای ' طریقیت محض در حجیت امارات ' چیست، میان اصولیون اختلاف وجود دارد: مشهور اصولیون متأخر همانند ' محقق خراسانی '، ' میرزای نایینی ' و ' مظفر ' معتقد به تساقط هستند؛ اما گروهی دیگر از اصولیون اعتقاد به تخییر دارند؛
2. قاعده ثانوی متعارضین هنگام تعادل دو دلیل در مورد عدم وجود مرجح یا تساوی مرجحات در دو طرف، آن است که در اخبار باب تعارض به منظور حل تعارض بیان شده است.
درباره حکم مستفاد از این اخبار سه دیدگاه وجود دارد:
أ. مشهور اصولی‌ها قائل به تخییر هستند؛
ب. گروهی معتقدند از اخبار باب تعارض استفاده می‌شود که مجتهد در مقام فتوا باید توقف کند و طبق هیچ یک از دو دلیل متعارض فتوا ندهد.
ج. گروهی دیگر بر این باورند که اگر یکی از دو دلیل متعارض، با احتیاط موافق بود، مجتهد باید احتیاط کند و نوبت به تخییر یا توقف در فتوا نمی‌رسد؛
3. در صورتی که یکی از دو دلیل دارای مرجح و مزیتی باشد، مشهور اصولیون حکم به وجوب رجوع به مرجحات باب تعارض داده و معتقدند مرجحات منصوص، مقدم بر غیر منصوص نمی‌باشد.
منابع
- اصول الفقه جلد 2 : صفحه (204-229)
- بحوث فی علم الاصول جلد 7 : صفحه (221-276)
- الموجز فی اصول الفقه : صفحه 406
- اصول الاستنباط : صفحه 302
- فرهنگ نامه اصول فقه