بینه تعدیل

توضیح مفهومی

بیّنه تعدیل: گواهان بر عدالت شاهد، مقابل بیّنه جرح.

از آن در باب قضاء سخن رفته است.

شرط پذیرش گواهی شاهد، عدالت است) ر عدالت (. حاکم با علم به عدالت شاهد، شهادت او را می‏پذیرد و با عدم آگاهی از آن، از مدّعی می‏خواهد شاهدان خود را تزکیه) ر تزکیه (کند؛ بدین معنا که بیّنه‏ای بر عدالت آنان بیاورد. 1 اگر مدّعی بر عدالت شهود بیّنه اقامه کند و منکر نیز در مقابل، بر نفی عدالت ایشان اقامه بیّنه کند، بین دو بیّنه تعارض پیش می‏آید،

________________________________________

225

به شرط آنکه مفاد هریک، تکذیب دیگری باشد و جمع بین آن دو ممکن نباشد؛ لیکن اگر جمع آن دو ممکن باشد؛ بیّنه جرح) ر بیّنه جرح (مقدّم می‏شود؛ زیرا جارح به چیزی شهادت می‏دهد که بر معدِّل پنهان مانده است، مانند اینکه معدِّل بگوید: من با او معاشرت داشتم و او را دارای ملکه عدالت یافتم و ندیدم گناه کبیره‏ای از وی سر بزند، و جارح بگوید: در فلان روز مرتکب فلان گناه شده است.

اگر بیّنه تعدیل به چیزی شهادت دهد که بر جارح پوشیده بوده است، شهادت او مقدّم می‏شود، مانند آنکه بگوید: هرچند در فلان روز گناهی از او سرزده ولی از آن گناه توبه کرده است و من پس از آن، او را عادل یافتم.

اگر مفاد شهادت دو بیّنه جرح و تعدیل، تکذیب یکدیگر باشد، مثلا یکی به نحو اطلاق بر عدالت و دیگری به همان‏گونه بر فسق شهود گواهی دهد یا آنکه بیّنه تعدیل به اشتغال شهود به عملی غیر معصیت در زمانی شهادت دهد که بیّنه جرح در همان وقت به ارتکاب آنان به گناه گواهی دهد، مانند آنکه معدِّل بگوید: شاهد در روز جمعه در فلان ساعت در مسجد مشغول عبادت بوده و جارح بگوید: وی در همان وقت از فلان جا دزدی کرده است. در این صورت اختلاف است که بیّنه جرح مقدّم می‏شود یا بیّنه تعدیل، یا به قرعه رجوع می‏شود و یا به هیچ‏کدام عمل نمی‏گردد. 2

1. جواهر الکلام 122 - 120. 2 110 /40؛ فقه الصادق 95 - 92 /25؛ کتاب القضاء) آشتیانی (/ 82 - 77.

منابع

1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 224

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «بینه تعدیل» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

بینه عدالت شاهد، بینه معدل

اعم

احکام شهادت، بینه غیر مال

وابسته

تعارض بینه، تعدیل شاهد ( فقه )

منابع

• الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 3 : صفحه 142
• النضید فی شرح روضة الشهید جلد 9 : صفحه 336
• ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد جلد 4 : صفحه 432
• تحریرالوسیله جلد 2 : صفحه 447
• ترجمه تحریرالوسیله جلد 4 : صفحه 159
• جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 41 : صفحه 132، 158
• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 224
• قواعدالاحکام جلد 3 : صفحه 499
• مهذب الاحکام جلد 27 : صفحه 94