امان
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
امان
اَمان ( ذِمام ): قرار داد ویژه میان مسلمان و کافر حربی.
امان دادن، تأمین جانی، مالی یا ناموسی - بر حسب قرارداد - از سوی مسلمان به کافر حربی (--» اهل حرب) است. 1 به درخواست کننده امان، « مستأمن » گویند. از آن در باب جهاد بحث شده است، لیکن بعضی احکام آن در باب‌های حدود و قصاص نیز آمده است.
امان، مشروع و جایز است و ارکان آن عبارت است از:
1. قرار داد (عقد) : عقد امان از ایجاب (--» ایجاب) - از سوی مسلمان - و قبول (--» قبول) - از سوی کافر - تشکیل می‌شود. در ایجاب و قبول، هر لفظ یا فعلی که بیانگر امان باشد، کفایت می‌کند. 2 به تصریح برخی، صحّت عقد امان به وجود مصلحت و به تصریح برخی دیگر، به نداشتن مفسده مشروط است؛ بنا بر این عقد امان با هر کس که موجب ضرر به مسلمانان گردد، مانند جاسوس صحیح نیست. 3
وقت امان پیش از اسارت است؛ هر چند در آستانه پیروزی سپاه اسلام باشد. البته امام علیه السّلام می‌تواند بعد از اسارت نیز امان دهد. 4 اگر مسلمانی اقرار کند که به کافری امان داده است، چنانچه
اقرار او در وقتی باشد که امان دادن در آن وقت جایز است، پذیرفته و گرنه، رد می‌شود. 5
با تحقّق صحیح امان، وفای به آن بر امان دهنده و دیگر مسلمانان واجب است. 6
2. امان دهنده (عاقد) : هر مسلمانی که عاقل، بالغ و مختار باشد، می‌تواند تا ده نفر از کافران را امان دهد، لیکن در این که آیا می‌تواند به مردم یک روستا یا قلعه‌ای هر چند کوچک امان دهد یا نه، اختلاف است. امان داده عمومی حتی به مردم یک شهر و مانند آن، تنها در صلاحیّت امام است. امام و نیز مأذون از طرف ایشان می‌تواند به هر تعداد از کفّار حربی که بخواهد، امان دهد. 7
3. امان گیرنده (معقودله) : هر کافری که جهاد با او واجب است (کافر حربی) ، عقد امان با او صحیح می‌باشد. 8 اگر کافر حربی به گمان این که به او امان داده شده است، وارد قلمرو اسلامی گردد، به سرزمین خود باز گردانده می‌شود. 9
1 - مهذّب الاحکام 15 131.
2 - جواهر الکلام 21 94 و 99.
3 و 4 - 100.
5 - 100 - 101.
6 - 97 - 98.
7 - 94 - 97.
8 - جامع المقاصد 3 429.
9 - جواهر الکلام 21 9.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 652
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «امان» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- امان بدون اذن امام ( ع )
- به لحاظ اختیار:
- امان اختیاری، امان اکراهی
- به لحاظ اطلاق و تقیید:
- امان مطلق، امان مقید
- به لحاظ جنسیت عاقد:
- امان زن، امان مرد
- به لحاظ حریت عاقد:
- امان حرّ، امان عبد
- به لحاظ درخواست:
- امان درخواستی، امان غیر درخواستی
- به لحاظ دین عاقد:
- امان باغی، امان کافر، امان مسلمان
- به لحاظ زمان امان:
- امان با ظهور غلبه، امان بعد از اسارت، امان قبل از اسارت
- به لحاظ صحت و فساد:
- امان فاسد، امان مشروع
- به لحاظ صیغه امان:
- امان به اشاره، امان به کنایه، امان به لفظ، امان به مراسله، امان به نوشتن
- به لحاظ عاقد:
- امان اجیر، امان اسیر، امان امام ( ع )، امان تاجر، امان نایب امام ( ع )، امان یک مسلمان
- به لحاظ عوض:
- امان بدون جعل، امان به جعل
- به لحاظ محجور علیه:
- امان سفیه، امان کودک، امان مجنون
- به لحاظ معقودله:
- امان به اخوه، امان به اهل آبادی، امان به اهل اقلیم، امان به اهل حصن، امان به پدران، امان به جاسوس، امان به ذریه، امان به فرزند، امان به مستأمن، امان به مشرک، امان حربی
وابسته
- احکام امان، ارکان امان، استیمان، اکراه بر امان، انتفاء امان، بینه امان، ترک عمل منافی امان، جهاد بعد از امان، دعوی امان، ربودن مال حربی بعد از امان، ربودن مال حربی قبل از امان، رد امان، شبهه امان، شرایط امان، صیانت لفظ امان، صیغه امان، عاقد امان، قبول امان، مرگ حاکم در جهاد، مشروعیت امان، معقود له امان، نقض امان، ورود در امان، وفَاء به امان، وقت امان
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه امان به زیرصفحه امان/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- الفقه جلد 47 : صفحه 236، 244
- الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 16 : صفحه 146
- الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 6 : صفحه 233، 271
- الموسوعه الفقهیه المیسره جلد 5 : صفحه 100
- ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد جلد 1 : صفحه 378
- تذکرة الفقهاء (ط ج) جلد 9 : صفحه 85، 105
- ترمینولوژی حقوق : صفحه 323
- جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 3 : صفحه 432
- جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 21 : صفحه 7، 93
- سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 31 : صفحه 82، 127، 160
- سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 9 : صفحه 204
- صیغ العقود و الایقاعات : صفحه (43-44)
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 652
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 711
- قواعدالاحکام جلد 1 : صفحه 503
- مجمع الفائدة و البرهان جلد 7 : صفحه 455
- مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة جلد 4 : صفحه 413
- مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 3 : صفحه 28
- مهذب الاحکام جلد 15 : صفحه 131