عملکردها

حصر صفت بر موصوف ( اصول فقه )

از دانشنامه علوم اسلامی

نسخهٔ تاریخ ‏۲۹ نوامبر ۲۰۱۱، ساعت ۱۳:۳۰ توسط Hashemi (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

توضیح مفهومی

حصر صفت بر موصوف ( اصول فقه ) : اختصاص صفت به موصوف معیّن و سلب آن از سایر اشیا

حصر صفت بر موصوف، مقابل حصر موصوف بر صفت بوده و به این معنا است که این صفت از موصوف خود به موصوف دیگری تجاوز نمی‌کند، هر چند ممکن است موصوفِ آن، صفات دیگری هم داشته باشد، مانند: ' لاسیف الا ذوالفقار ' که صفت شمشیر بودن، در ذوالفقار منحصر شده است و گویا سایر شمشیرها، شمشیر نیست، گر چه ذوالفقار صفات دیگری هم دارد. و نیز مانند: ' لافتی اِلاّ علیّ ' که صفت جوانمردی، در علی (ع) حصر شده است.

حصر صفت بر موصوف از نظر وجودی ـ در خارج ـ بیشتر از حصر موصوف بر صفت است و این حصر دو گونه است: 1. حصر حقیقی؛ 2. حصر ادعایی و مجازی.

یعنی: گاهی حقیقتاً صفت در موصوفی منحصر است و گاهی متکلم مبالغه کرده و به صورت مجازی صفت را در این موصوف منحصر کرده است، که در این صورت، بر حصر دلالت نمی‌کند.

برای مثال، جمله: ' انّما الفقیه زید ' دلالت می‌کند بر این که فقیه، فقط زید است و فقاهت غیر او یا در حاشیه است و یا فقاهت نیست، و یا وقتی گفته می‌شود: ' انما القدرة لله ' به این معنا است که قدرت در خداوند متعال منحصر است و از این نظر که قدرت غیر او اصلی نبوده و حاشیه‌ای است، گویا قدرتی وجود ندارد.

نکته:

چون حصر و قصر به یک معنا است، از حصر صفت بر موصوف، به قصر صفت بر موصوف نیز تعبیر شده است.

منابع

  1. محاضرات فی اصول الفقه جلد 5 : صفحه 141
  2. مبادی فقه و اصول جلد 2 : صفحه 247
  3. شرح اصول فقه جلد 1 : صفحه 272
  4. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «حصر صفت بر موصوف ( اصول فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

قصر صفت بر موصوف

اعم

حصر ( اصول فقه )

وابسته

حصر موصوف برصفت

منابع

  • شرح اصول فقه جلد 1 : صفحه 272
  • مبادی فقه و اصول جلد 2 : صفحه 247
  • محاضرات فی اصول الفقه جلد 5 : صفحه 141، 149