حسن و قبح شرعی ( اصول فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
حسن و قبح شرعی ( اصول فقه ) : حسن یا قبح امری به اعتبار تعلق حکم شرع به آن
حسن و قبح شرعی، مقابل حسن و قبح عقلی بوده و عبارت است از حسن و قبح افعال اختیاری انسان که ناشی از حکم شارع به حسن و یا قبح آنها می‌باشد؛ یعنی هر فعلی را که شارع به حُسن آن حکم کرد، حَسن است و هر فعلی را که به قبح آن حکم نمود، قبیح است؛ به بیان دیگر، تنها مناط حسن و قبح افعال، حکم شارع است و صرف نظر از آن، مناط دیگری برای حسن و قبح وجود ندارد؛ پس اعمال ذاتاً نه خوب و نه بد می‌باشند، بلکه خوبی و بدی آنها به نظر شارع بستگی دارد؛ ' الحسن ما حسّنه الشارع والقبیح ما قبّحه الشارع '.
در این نظریه، حسن و قبح تابع اعتبار شارع است، پس اگر شارع قضیه‌ای را به گونه‌ای دیگر اعتبار کند، یعنی آن چه را که تا به حال حسن و نیکو می‌دانست، از امروز به بعد تقبیح نماید، چیزی که تا دیروز نیکو بود از امروز قبیح می‌شود و اگر کاری را که شارع تا کنون قبیح می‌دانست، از امروز نیکو شمارد، آن کار حسن می‌شود.
اشاعره منکر حسن و قبح عقلی افعال بوده و معتقدند حسن و قبح افعال تابع اعتبار شرع است.
عدلیه (معتزله و امامیه) معتقدند برخی افعال با قطع نظر از حکم شارع، در نظر عقل، حسن می‌باشد (به صورت علّت تامه یا مقتضی) ، مانند: عدالت و علم، و برخی دیگر قبیح می‌باشد، مانند: ظلم و جهل، و تعدادی دیگر نه حسن است و نه قبیح، مانند: راه رفتن و آب خوردن.
منابع
- اصول الفقه جلد 1 : صفحه 209
- المعجم الاصولی : صفحه 513
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «حسن و قبح شرعی ( اصول فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه حسن و قبح شرعی ( اصول فقه ) به زیرصفحه حسن و قبح شرعی ( اصول فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.