مکتب تفسیری تابعین
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
مکتب تفسیری تابعین : شاخص‌های تفسیری تابعان
مکتب تابعان پس از مکتب تفسیری صحابه شکل گرفت. آنان معلومات تفسیری خود را از صحابه فراگرفته بودند. همچنان که بعضی از صحابه در تفسیر قرآن از دیگران مشهورتر بودند، در میان تابعان هم افرادی در تفسیر قرآن معروف‌تر شدند؛ چنان‌که در تفسیر سخن می‌گفتند و مردم در مکتب ایشان معانی قرآن را دریافت می‌کردند.
تابعان برای فهم کلام خدا نخست از قرآن استفاده می‌کردند، آن‌گاه به روایات صحابه از رسول خدا (ص) و سپس به گفتار صحابه- که جنبه تفسیری داشت- و پس از آن به گفته‌های اهل کتاب- اگر معارضی برای آن در کتاب و سنت وجود نداشت- رجوع می‌کردند و در آخر هم اجتهاد و نظر خود را به کار می‌بستند.
مشکل مهم در تفسیر مکتب تابعان، یکی پدید آمدن مسائل جدید کلامی و اعتقادی و فقهی بود که می‌بایست از قرآن مستندی برای آنها می‌یافتند؛ که همین امر به تفسیر به رأی و اجتهاد انجامید؛ و دیگری عدم مراجعه علمی و تفسیری به خاندان پیامبر (ص) - که مهبط وحی و راسخین در علم و عالم به تأویل بودند- به دلایل سیاسی بود. به این دو دلیل، در تفسیر تابعان انحرافاتی صورت گرفت.
ویژگی‌های تفسیری تابعان:
1. نقل احادیث تفسیری از پیامبر اکرم (ص) و صحابه.
2. راه‌یابی اسرائیلیات (اعم از فرهنگ یهود یا نصارا) به حوزه تفسیر قرآن.
3. تفسیر در این دوره مانند دوره صحابه از حدود تفسیر نقلی بیرون نرفت و غالباً قرآن بر اساس نقل تفسیر می‌شد؛ هر چند نتوانست مانند دوره صحابه رنگ روایی و نقلی خود را به صورت کامل حفظ کند.
4. برخی از مفسّرانِ تابعان کوفی از تفسیر به رأی اِبایی نداشته‌اند.
5. در این دوره بر اساس تفسیر به رأی، بذر اختلاف مذهبی پاشیده شد و تفسیرهایی پدید آمد که در آنها از مذهب خاصی حمایت می‌شد.
6. اختلافات میان تابعان از اختلاف میان صحابه بیشتر است؛ گرچه از اختلافات ادوار بعد اندک است.
7. در تفسیر تابعان گاهی مطالبی یافت می‌شود که غیرقابل‌باور است؛ گرچه عقل آن را ممکن می‌داند.
نیز ر.ک:تفسیر تابعین، تفسیر عصر تابعین.
منابع
- شناخت قرآن : صفحه (387-388)
- شناخت قرآن : صفحه 381
- تاریخ تفسیر قرآن کریم : صفحه (83-84)
- التفسیر و المفسرون جلد 1 : صفحه (131-132)
- الفرقان و القرآن : صفحه (345-347)
- مجله بینات : صفحه 51
اصطلاح‌نامه
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه مکتب تفسیری تابعین به زیرصفحه مکتب تفسیری تابعین/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.