مفسّران طبقه اول
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
مفسّران طبقه اول : مفسّران طبقه اول نزد شیعه و اهل‌سنّت
طبقه اول مفسّران شیعه، تعدادی از اصحاب پیامبر (ص) و ائمه اطهار علیهم السلام هستند که روایات تفسیری را ضبط و نقل کرده‌اند؛ مانند:
1. ابن‌عباس، از شیعیان و شاگردان امام علی (ع) ، که در زمان رسول اکرم (ص) دوازده یا سیزده سال داشته است.
2. اُبَیّ بن کعب معروف به سیّدالقرّاء که ائمه (ع) قرائت وی را تأیید و منطبق بر قرائت اهل‌بیت (ع) خوانده‌اند.
3. جابر بن عبدالله انصاری از صحابه عظیم‌الشأن پیامبر (ص) که تا زمان امام باقر (ع) زنده بود.
4. عبدالله بن مسعود که مورد وثوق و اعتماد اهل قرائت و تفسیر است.
5. کسانی همچون زراره، محمد بن مسلم، معروف، جریر و… که روایت تفسیری را از ائمه اهل‌بیت (ع) فراگرفته‌اند.
اما طبقات مفسّران نزد اهل‌سنّت، با آن‌چه شیعه می‌گوید، متفاوت است؛ زیرا آنان اقوال صحابه و تابعان را همسان روایت نبوی می‌دانند. بنابراین، طبقه اول مفسّران نزد اهل‌سنّت عبارت است از: ابیّ بن کعب؛ عبدالله بن مسعود؛ جابر بن عبدالله؛ ابوسعید خدری؛ عبدالله بن زبیر؛ عبدالله بن عمر؛ انس؛ ابوهریره؛ ابوموسی؛ و از همه معروف‌تر عبدالله بن عباس.
علاّمه طباطبایی (ره) می‌فرماید: روش مفسّران طبقه اول اهل‌سنّت این بود که گاهی شنیده‌های خود از پیغمبر اکرم (ص) در معانی آیات قرآنی را در شکل روایت مسند نقل می‌کردند. این احادیث از اول تا آخر قرآن جمعاً دویست و چهل و چند حدیثند که سند بسیاری از آن‌ها ضعیف و متن برخی از آن‌ها منکر است، و گاهی تفسیر قرآن را به صورت اظهار نظر، بدون اسناد به پیغمبر (ص) القا می‌کردند. متأخّران اهل‌سنّت این قسم را نیز جزء روایات نبوی در تفسیر می‌شمارند.
منابع
- قرآن در اسلام : صفحه (82-83)
- قرآن در اسلام : صفحه (72-74)
- التفسیر و المفسرون جلد 1 : صفحه (69-96)
- تاریخ تفسیر : صفحه 26
- تاریخ تفسیر قرآن کریم : صفحه 198