ادات استغراق
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
ادات استغراق : واژه دالّ بر شمول و فراگیری
«استغراق» به معنای غرق کردن، شامل شدن و دربرگرفتن، و «ادات استغراق» اداتی است که معنای استغراق دارد. بعضی از این ادوات در قرآن کریم عبارتند از:
1. «کل»: اسمی است که برای استغراق افراد نکره به کار برده می‌شود؛ مانند: «کُلُّ نَفْسٍ ذَآئِقَةُ الْمَوْتِ»؛ «هر جانداری چشنده (طعم) مرگ است» (آل عمران// 185) .
گاهی «کل» برای جمع و استغراق مجموع معرفه نیز استفاده شده است؛ مانند: «وَکُلُّهُمْ آتِیهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَرْدًا»؛ «و روز قیامت همه آنها تنها به سوی او خواهند آمد» (مریم// 95) .
و گاهی نیز برای استغراق اجزای مفرد به کار گرفته شده است؛ مانند: «... کَذَلِکَ یَطْبَعُ اللَّهُ عَلَی کُلِّ قَلْبِ مُتَکَبِّرٍ جَبَّارٍ»؛ «این گونه خدا بر دل هر متکبر و زورگویی مهر مینهد» (غافر// 35) . البته طبق قرائتی که «قلب» به «متکبر» اضافه شده است.
2. ال: «... وَخُلِقَ الإِنسَانُ ضَعِیفًا»؛ «و (میداند که) انسان ناتوان آفریده شده است» (نساء// 28).
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 259
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 186
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه 317