احتراس
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
احتراس : آوردن کلامی برای رفع توهّم
«احتراس» یکی از اسلوب‌های بدیعی قرآن است که به آن «تکمیل» نیز می‌گویند؛ یعنی متکلم معنایی را بیاورد که از آن خلاف مقصود تصور شود؛ سپس کلامی بیاورد که آن توهّم را از بین ببرد؛ مانند:
1. «أَذِلَّةٍ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ أَعِزَّةٍ عَلَی الْکَافِرِینَ»؛ «با مؤمنان فروتن (و) بر کافران سرفرازند» (مائده//54) .
در این آیه، اگر خداوند به صفت «اذلة علی المؤمنین» اکتفا می‌کرد، توهّم ضعف آن گروه می‌شد؛ ولی با بیان صفت «اعزة علی الکافرین» این توهّم برداشته شد.
2. «أَشِدَّاء عَلَی الْکُفَّارِ رُحَمَاء بَیْنَهُمْ»؛ «بر کافران سختگیر (و) با همدیگر مهربانند» (فتح//29) . در این آیه، اگر به صفت «اشداء» اکتفا می‌شد، این توهّم پیش می‌آمد که یاران پیامبر (ص) غلاظ و شداد بوده، با یکدیگر نیز مهربان نیستند؛ ولی با آوردن صفت «رحماء بینهم» این توهم دفع شد.
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 251
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 284
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 3 : صفحه 64
- اعجاز القرآن : صفحه 95
- در قلمرو بلاغت : صفحه 720
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «احتراس» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه احتراس به زیرصفحه احتراس/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.