مذاق شریعت
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
مذاق شریعت : روح شریعت، مستفاد از مبانی احکام فقهی
مذاق شریعت، به معنای برداشت فقیه متبحر از مبانی احکام فقهی است که در موارد فقدان ادله خاص و عمومات و قواعد کلی، به آن تمسک می‌نماید.
در حقوق نیز واژه ' روح قانون '، بیان گر همین معنا است؛ برای مثال، در مواردی که دو نفر ادعای مالکیت برمالی دارند و هر دو در آن تصرف و تسلط دارند، فقها به قاعده عدل و انصاف تمسک نموده و آن مال را بین آن دو نصف می‌کنند. قاعده عدل و انصاف، قاعده‌ای است که موافق مذاق شریعت می‌باشد، زیرا رعایت عدل و انصاف، از مبانی اولیه احکام شرعی است.
این اصطلاح، در میان فقهای متأخر، در کلمات مرحوم ' خویی ' مشاهده می‌شود و در مواردی به آن تمسک نموده است؛ برای مثال، وی درباره شرایط مرجعیت می‌گوید: ' مقتضای اطلاقات و سیره عقلا این است که زن هم مانند مرد می‌تواند مرجع شود '، و سپس می‌گوید: ' با این حال، ما اعتقاد داریم که تقلید از او صحیح نیست، به دلیل این که این مسئله با مذاق شارع منافات دارد، زیرا وظیفه اصلی زن حفظ حجاب و سنگر خانواده است و این گونه کارها با انجام وظیفه او سازگاری ندارد '.
منابع
- التنقیح فی شرح العروة الوثقی : صفحه (223-224)
- کتابشناسی اصول فقه شیعه : صفحه 34
- فرهنگ نامه اصول فقه