عملکردها

تعلیل ( علوم قرآنی )

از دانشنامه علوم اسلامی

نسخهٔ تاریخ ‏۱۷ مهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۲۲:۱۱ توسط Hashemi (بحث | مشارکت‌ها) (۱ نسخه واردشده)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

توضیح مفهومی

تعلیل ( علوم قرآنی ) : علت آوردن برای یک مطلب؛ از اقسام اطناب به زیادت

'تعلیل' از اقسام اطناب به زیادت و اسلوب بدیعی و بلاغی است. در این روش، برای صفت یا مطلبی که در سخن آورده‌اند علتی ذکر می‌کنند که با آن مطلب مناسبت دارد و باعث تثبیت و تقریر بیشتر در نفس می‌شود؛ زیرا نفس، احکام علت‌دار را بیشتر می‌پذیرد.

بیشتر تعلیل‌های قرآن، جواب از سؤال مقدری است که جمله قبلی آن را اقتضا می‌کند.

آیاتی که تعلیل در آن‌ها به کار رفته، در قرآن فراوان است که برای رعایت اختصار به چند نمونه اشاره می‌شود:

1. «وَمَا أُبَرِّیءُ نَفْسِی إِنَّ النَّفْسَ لأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ»؛ «و من نفس خود را تبرئه نمی‏کنم چرا که نفس قطعا به بدی امر می‏کند» (یوسف// 53) .

2. «وَیُنَزِّلُ عَلَیْکُم مِّن السَّمَاء مَاء لِّیُطَهِّرَکُم بِهِ»؛ «و از آسمان بارانی بر شما فرو ریزانید تا شما را با آن پاک گرداند» (انفال// 11) ؛

3. «مَّا أَفَاء اللَّهُ عَلَی رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَی فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبَی وَالْیَتَامَی وَالْمَسَاکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ کَیْ لَا یَکُونَ دُولَةً بَیْنَ الْأَغْنِیَاء مِنکُمْ»؛ «آنچه خدا از (دارایی) ساکنان آن قریه‏ها عاید پیامبرش گردانید از آن خدا و از آن پیامبر (او) و متعلق به خویشاوندان نزدیک (وی) و یتیمان و بینوایان و درراه‏ماندگان است تا میان توانگران شما دست به دست نگردد» (حشر// 7) .

حروف تعلیل عبارتند از: لام؛ إنّ؛ أنّ؛ اذ؛ باء؛ کی؛ مِن؛ لعلّ.

منابع

  1. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 3 : صفحه 91
  2. الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 284
  3. الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 255
  4. محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة : صفحه 628
  5. در قلمرو بلاغت : صفحه 719

اصطلاح‌نامه

اعم

اسلوب بدیعی قرآن ( علوم قرآنی )

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تعلیل ( علوم قرآنی ) به زیرصفحه تعلیل ( علوم قرآنی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

  • آنچه باید از قرآن بدانیم : صفحه 255، 320
  • الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 255، 284
  • البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 3 : صفحه 91
  • البرهان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 104
  • در قلمرو بلاغت : صفحه 719
  • محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة : صفحه 628