تطویل ( علوم قرآنی )
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تطویل ( علوم قرآنی ) : زائد بودن لفظ بدون فایده
«تطویل» در لغت به معنای طولانی کردن سخن و کلام، و در اصطلاح علم معانی و بیان، به معنای زائد بودن لفظ بر اصل مقصود است.
ابن‌اثیر در تعریف اطناب و تطویل می‌گوید: اطناب، زائد بودن لفظ برای افاده فایده، و تطویل زائد بودن لفظ بدون فائده است.
بنابراین تعریف، می‌توان گفت در قرآن تطویل وجود ندارد.
برخی ادعا کرده‌اند در بعضی از آیات قرآن تطویل هست؛ در حالی که تطویل و اطاله با بلاغت قرآن سازگار نیست؛ مثلاً گفته‌اند: در آیه 23 سوره نساء که در صدد شمارش محارم است «حُرِّمَتْ عَلَیْکُمْ أُمَّهَاتُکُمْ وَبَنَاتُکُمْ وَأَخَوَاتُکُمْ وَعَمَّاتُکُمْ وَخَالاَتُکُمْ وَبَنَاتُ الأَخِ وَبَنَاتُ الأُخْتِ و…» تطویل وجود دارد.
قاضی عبدالجبار در پاسخ گفته است: آیه در مقامی است که باید مطلب را خوب بیان کند و به گفتن یک‌یک آن موارد نیاز هست، و اصولاً ایجاز باعث نارسایی می‌شود و در واقع کلام به مقتضای حال و مناسب با موضوع است؛ و این نه تنها اطاله مملّ نیست، بلکه باید گفت تفصیل کلام در این مورد بلیغ‌تر است.
منابع
- محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة : صفحه 561
- در قلمرو بلاغت : صفحه 839
- در قلمرو بلاغت : صفحه (44-45)
اصطلاح‌نامه
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تطویل ( علوم قرآنی ) به زیرصفحه تطویل ( علوم قرآنی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.