نقض یقین
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
نقض یقین : عدم ترتب آثار یقین
در برخی از روایات حجیت استصحاب، از مادّه ' نقض ' استفاده شده است، مانند ' صحیحه زراره ' که در ضمن آن آمده است: ' و لا ینقض الیقین ابدا بالشک '.
برخی از علما هم چون مرحوم ' محقق خراسانی '، ' شیخ انصاری ' و ' محقق نایینی ' با استفاده از این کلمه، استدلال نموده‌اند که استصحاب در ' شک در مقتضی ' جاری نمی‌شود و فقط در مورد ' شک در رافع ' جریان دارد.
توضیح:
نقض _ مقابل غزل و ابرام که هر دو بر ایجاد اتصال بین امور منفصل (اثبات هیئت اتصالی) دلالت می‌کند؛ یعنی اجزای منفصل و از هم گسیخته را به هم بافتن یا متصل کردن (مانند ریسیدن پشم و پنبه و تبدیل آن به نخ) _ دارای معنایی حقیقی است که عبارت است از جدایی انداختن میان اجزای یک چیز به هم پیوسته (رفع هیئت اتصالی) ، مثل: باز کردن رشته‌های نخ بافته شده یا از هم گسیختن طناب. نقض به این معنا در مورد محسوسات و اجسام مثل ریسمان و طناب به کار می‌رود و چون در استصحاب بحث از نقض یقین به میان می‌آید، نمی‌تواند این معنا در نظر باشد، پس باید از آن، معنایی مجازی اراده شده باشد، که خود دو گونه است:
1. معنای مجازی نزدیک به معنای حقیقی، که عبارت است از ' رفع امر ثابت یا برداشتن آن '؛ یعنی برداشتن چیزی که ذاتاً استعداد ثبات و بقا دارد؛ برای مثال، اگر ناقض یا رافعی (مثل خواب) برای وضو پیش نیاید، استعداد بقا تا هر زمانی را دارد؛ از این رو، در مورد آن، نقض طهارت صدق می‌کند.
2. معنای مجازی بعید از معنای حقیقی، که عبارت است از مطلق رفع و دست برداشتن از چیزی، چه آن چیز قابلیت و استعداد بقا داشته باشد و چه نداشته باشد.
مرحوم ' شیخ انصاری ' معتقد است اراده ' اقرب المجازات ' اولویت دارد؛ بنابراین، معنای مجازی اول، اختیار می‌شود. با این وصف، به هنگام شک در رافع، که متیقن، قابلیت بقا و استمرار دارد می‌توان به استصحاب عمل نمود، زیرا نقض به معنای برداشتن چیزی است که قابلیت بقا دارد؛ اما هنگام شک در مقتضی چون متیقن قابلیت دوام ندارد، استصحاب در آن جاری نمی‌شود.
منابع
- فرائد الاصول جلد 2 : صفحه 574
- سیری کامل در اصول فقه جلد 14 : صفحه 121
- شرح رسائل جلد 5 : صفحه 151
- کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم جلد 2 : صفحه 1410
- مبانی حقوق اسلامی (مختلف الاصول) : صفحه 184
- کفایة الاصول : صفحه 442
- الاستصحاب فی الشریعة الاسلامیة : صفحه 170
- دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 436
- منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 7 : صفحه 107
- المحکم فی اصول الفقه جلد 5 : صفحه 70
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه نقض یقین به زیرصفحه نقض یقین/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 347
- اصول السرخسی جلد 2 : صفحه 116، 117
- اصول الفقه جلد 2 : صفحه 281، 283
- الاستصحاب فی الشریعة الاسلامیة : صفحه 170
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 4 : صفحه 106
- المحکم فی اصول الفقه جلد 5 : صفحه 70، 105
- بحوث فی علم الاصول جلد 6 : صفحه 156، 160، 161
- حقایق الاصول جلد 2 : صفحه 409
- دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 436
- سیری کامل در اصول فقه جلد 14 : صفحه 121
- شرح رسائل جلد 5 : صفحه 151
- فرائد الاصول جلد 2 : صفحه 574
- کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم جلد 2 : صفحه 1410
- کفایة الاصول : صفحه 442، 444
- مبانی حقوق اسلامی (مختلف الاصول) : صفحه 184
- منتقی الاصول جلد 6 : صفحه 58، 61، 65
- منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 7 : صفحه 107
- نهایة الافکار جلد 4 جزء -1 : صفحه 4، 13، 76، 77، 81، 83، 106، 108
- نهایة الافکار جلد 4-1 : صفحه 4، 13، 76، 77، 81، 83، 106، 108