حجیت استحسان

توضیح مفهومی

حجیت استحسان : صحّت استناد و احتجاج به استحسان

حجیت استحسان، به معنای صحت تمسک به آن به عنوان منبعی برای استنباط احکام شرعی است.

در مورد حجیت یا عدم حجیت استحسان، اختلاف وجود دارد؛ فرقه‌های حنفی، مالکی و حنبلی آن را حجت می‌دانند، ولی شیعه، شافعی و ظاهری، سخت با آن مخالف بوده و آن را حجت نمی‌دانند.

برای اثبات حجیت استحسان به ادله نقلی و عقلی زیر استناد شده است:

1. آیه « و اتبعوا احسن ما انزل الیکم من ربکم » از نیکوترین چیزی که از طرف پروردگارتان بر شما فرود می‌آید، پیروی کنید ' ؛

2. آیه « فبشر عباد الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه » ' بشارت ده بندگان مرا، آنان که تمام گفتارها را می‌شنوند و از بهترین آنها پیروی می‌کنند ' ؛

3. حدیث ' ابن مسعود ' که گفته است: « ما رءاه المسلمون حسنا فهو عند الله حسن » ' آن چه را که مسلمانان نیک شمارند، نزد خداوند نیز پسندیده است '؛

4. آیه « ما جعل علیکم فی الدین من حرج » ' خداوند برای شما در دین حرجی قرار نداده است ' ؛

5. آیه « یرید الله بکم الیسر و لا یرید بکم العسر »' خداوند برای شما راحتی و آسانی را می‌خواهد و سختی را نمی‌خواهد ' ؛

6. اجماع؛ به این بیان که در اجاره باید عوض و معوض معلوم باشد، و مسلمانان اتفاق دارند که علم به مدت توقف در حمام و مقدار آب مصرفی، در صحت اجاره شرط نیست.

7. دلیل عقلی؛ ' شاطبی ' در کتاب خود برای حجیت استحسان، به دلیل عقلی تمسک جسته و گفته استدلال به قیاس به این انگیزه صورت گرفته که از طریق آن به مصلحت، دست‌رسی و از مفسده اجتناب گردد، حال اگر عمل به قیاس در یک مورد مستوجب مفسده باشد، تردیدی نیست که باید به مقتضای مصلحت عمل نمود، نه به مقتضای قیاس.

مخالفان استحسان، این ادله را بسیار ضعیف دانسته و به همه آنها پاسخ داده‌اند.

منابع

1. مباحثی از اصول فقه جلد 2 : صفحه (177-180)
2. منابع اجتهاد (ازدیدگاه مذاهب اسلامی) : صفحه (322-325)
3. اصول الفقه الاسلامی جلد 2 : صفحه (748-750)
4. الاجتهاد اصوله و احکامه : صفحه 107
5. الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 363
6. مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه : صفحه 241
7. المدخل الی التشریع الاسلامی : صفحه 213
8. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

وابسته

استحسان ( اصول فقه )

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه حجیت استحسان به زیرصفحه حجیت استحسان/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اصول الاستنباط : صفحه 18، 337
• اصول السرخسی جلد 2 : صفحه 201
• اصول الفقه الاسلامی جلد 2 : صفحه (748-750)
• اصول الفقه جلد 2 : صفحه 186
• الاجتهاد اصوله و احکامه : صفحه 107
• الاحکام فی اصول الأحکام جلد 2 : صفحه 392
• الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 363، 373، 374، 375، 376
• القرآن الکریم سوره 2 ، آیه 185
• القرآن الکریم سوره 22 ، آیه 78
• القرآن الکریم سوره 39 ، آیه 18، 55
• المدخل الی التشریع الاسلامی : صفحه 213
• انوار الاصول جلد 2 : صفحه 523، 531، 532، 533، 534
• مباحثی از اصول فقه جلد 2 : صفحه (177-180)
• مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه : صفحه 241
• منابع اجتهاد (ازدیدگاه مذاهب اسلامی) : صفحه (322-325)