اجتهاد متجزی

توضیح مفهومی

اجتهاد متجزی : توانایی استنباط بخش محدودی از احکام فقهی به دلیل ضعف مرتبه اجتهاد

اجتهاد متجزی، مقابل اجتهاد مطلق بوده و به معنای توانایی استنباط برخی از احکام شرعی در بعضی از ابواب فقه است. به مجتهدی که دارای چنین خصوصیتی است مجتهد متجزی می‌گویند.

در مورد امکان یا امتناع اجتهاد متجزی، دو دیدگاه وجود دارد:

أ. دیدگاه کسانی که به امتناع آن اعتقاد دارند؛ آنها برای اثبات مدعای خود به ادله زیر استناد نموده‌اند:

1. ملکه اجتهاد، از کیفیات نفسانی، بسیط و غیر قابل انقسام است؛ بنابراین، اجتهاد یا وجود دارد و یا وجود ندارد و ممکن نیست که بخشی از آن موجود باشد و بخشی از آن موجود نباشد، زیرا لازمه آن، عدم بساطت است.

2. تمام ابواب فقه، به یک دیگر مرتبط هستند و ممکن است مطلبی در بابی بیاید که به باب دیگر ارتباط پیدا کند؛ پس تجزی اجتهاد و این که شخص در بابی مجتهد باشد و در باب دیگر مجتهد نباشد، صحیح نیست.

ب. دیدگاه کسانی که به امکان اجتهاد متجزی معتقد هستند؛ مانند: مرحوم آخوند، که نه تنها آن را ممکن می‌داند، بلکه معتقد است عادتاً محال است بدون کسب اجتهاد متجزی، به اجتهاد مطلق رسید.

طرفداران این دیدگاه، در جواب اشکال کسانی که به امتناع آن اعتقاد دارند، می‌گویند: درست است که ملکه اجتهاد، بسیط و غیر قابل تجزیه است، اما دارای مراتبی متفاوت می‌باشد؛ یعنی یک حقیقت مشکک است، و تا شخص، دارای مراتب ضعیف تر نگردد، به مراتب بالاتر آن نمی‌رسد؛ بنابراین، اجتهاد، تدریجی الحصول است و به مرتبه اعلای آن جز با عبور از مرتبه پایین تر نمی‌توان رسید.

منابع

1. الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة : صفحه 394
2. الرسائل الاربع قواعد اصولیة و فقهیة جلد 3 : صفحه 61
3. ایضاح الکفایة جلد 6 : صفحه 351
4. التنقیح فی شرح العروة الوثقی : صفحه 33
5. الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 584
6. الاجتهاد اصوله و احکامه : صفحه 134
7. نهایة الافکار جلد 2-4 : صفحه 218
8. قوانین الاصول جلد 2 : صفحه (136-157)
9. درر الفوائد : صفحه 691
10. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «اجتهاد متجزی» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

اجتهاد تجزئی

اعم

اجتهاد ( عام )

وابسته

اجتهاد مطلق ( متجزی )، احکام تجزی، تجزّی در اجتهاد، مجتهد متجزی ( اصول فقه )

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه اجتهاد متجزی به زیرصفحه اجتهاد متجزی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اصول الاستنباط : صفحه 315
• الاجتهاد اصوله و احکامه : صفحه 134
• الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 580، 582، 584، 594
• التنقیح فی شرح العروة الوثقی : صفحه 33
• الرسائل الاربع قواعد اصولیة و فقهیة جلد 3 : صفحه 61
• الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة : صفحه 394
• المحصول فی علم اصول الفقه جلد 6 : صفحه 25
• الوافیة فی اصول الفقه : صفحه 244، 246
• انوار الاصول جلد 3 : صفحه 616، 618
• ایضاح الکفایة جلد 6 : صفحه 351
• بحوث فی الاصول جلد -3 : صفحه 5
• تسدید الاصول جلد 2 : صفحه 522
• حقایق الاصول جلد 2 : صفحه 602، 605
• درر الفوائد : صفحه 691
• قوانین الاصول جلد 2 : صفحه (136-157)، 157
• کفایة الاصول : صفحه (529-533)، 533
• مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه : صفحه 342
• معالم الدین و ملاذ المجتهدین : صفحه 238
• نهایة الافکار جلد 2-4 : صفحه 218
• نهایة الافکار جلد 4 : صفحه 218
• نهایة الافکار جلد 4 جزء -2 : صفحه 218، 224
• نهایة الافکار جلد 4-2 : صفحه 218، 224