آیه صدقات (علوم قرآنی )

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

ردهٔ آیه صدقات (علوم قرآنی ) یافت نشد

توضیح مفهومی

آیه صدقات ( علوم قرآنی ) : آیات 60 و 102 توبه، در باره وجوب زکات و مورد مصرف آن

به آیه 60 سوره توبه 'آیه صدقات' می‌گویند و برخی آن را 'آیه زکات' نامیده‌اند. «إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاء وَالْمَسَاکِینِ وَالْعَامِلِینَ عَلَیْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِی الرِّقَابِ وَالْغَارِمِینَ وَفِی سَبِیلِ اللّهِ وَابْنِ السَّبِیلِ فَرِیضَةً مِّنَ اللّهِ وَاللّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ»؛ «صدقات تنها به تهیدستان و بینوایان و متصدیان (گردآوری و پخش) آن و کسانی که دلشان به دست آورده می‏شود و در (راه آزادی) بردگان و وامداران و در راه خدا و به در راه مانده اختصاص دارد (این) به عنوان فریضه از جانب خداست و خدا دانای حکیم است».

نزول این آیه که با کلمه 'إنّما' (نشانه انحصار) آغاز شده پس از آیه زکات (آیه 103 همین سوره) است و موارد و مصارف زکات را در هشت مورد منحصر می‌کند:

1. فقرا؛ 2. مساکین؛ 3. عاملان زکات (گردآوردندگان آن) ؛ 4. مؤلفة قلوبهم (کسانی که با پول و کمک مالی می‌توان دل آنان را به اسلام جلب کرد) ؛ 5. آزاد ساختن بردگان؛ 6. پرداخت دین بدهکاران؛ 7. در راه خدا؛ 8. واماندگان در راه.

بعضی معتقدند فقیر کسی است که در زندگی خود کمبود مالی دارد و هرگز از کسی طلب نمی‌کند؛ اما مسکین کسی است که نیازش شدیدتر و دستش از کار کوتاه است؛ از این رو، سؤال و تکدّی می‌کند.

همچنین، به آیه 103 همین سوره (سوره توبه) هم آیه صدقات یا آیه زکات گفته می‌شود: «خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَکِّیهِمْ بِها وَ صَلِّ عَلَیْهِمْ إِنَّ صَلاتَکَ سَکَنٌ لَهُمْ وَ اللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ»؛ «از اموال آنها صدقه‏ای (زکات) بگیر تا به وسیله آن آنها را پاک سازی و پرورش دهی، و به آنها (هنگام گرفتن زکات) دعا کن که دعای تو مایه آرامش آنها است و خداوند شنوا و دانا است».

کلمه 'مِن' که برای بیان 'تبعیض' است، نشان می‏دهد که زکات همواره جزئی از مال را تشکیل می‏دهد، نه همه آن و نه قسمت عمده آن را.

در این آیه به دو قسمت از فلسفه اخلاقی و روانی و اجتماعی زکات اشاره کرده می‌فرماید: 'تو با این کار آنها را از رذائل اخلاقی، مثل دنیا پرستی و بخل و امساک پاک می‏کنی، و نهال نوعدوستی و سخاوت و توجه به حقوق دیگران را در آنها پرورش می‏دهی. و مفاسد و آلودگیهایی که در جامعه به خاطر فقر و فاصله طبقاتی و محرومیت گروهی از جامعه به وجود می‏آید با انجام این فریضه الهی برمی‏چینی. و نیز همبستگی اجتماعی و نمو و پیشرفت اقتصادی در سایه اینگونه برنامه‏ها تامین می‏گردد.

این آیه نشان می‏دهد که حتی در برابر انجام وظائف واجب باید از مردم تشکر و تقدیر کرد، و مخصوصا از طریق معنوی و روانی آنها را تشویق نمود، لذا در روایات می‏خوانیم هنگامی که مردم زکات خود را خدمت پیامبر ص می‏آوردند پیامبر (ص) با جمله: «اللهم صل علیهم» به آنها دعا می‏کرد. از پرتو این دعا رحمت الهی بر دل و جان آنها نازل می‏شود، آن گونه که آن را احساس کنند، بعلاوه قدردانی پیامبر (ص) و یا کسانی که در جای او قرار می‏گیرند و زکات اموال مردم را می‏پذیرند، یک نوع آرامش روحی و فکری به آنها می‏بخشد، که اگر ظاهرا چیزی را از دست داده‏اند بهتر از آن را بدست آورده‏اند.

منابع

1. تفسیر نمونه جلد 8 : صفحه 117
2. تفسیر نمونه جلد 8 : صفحه 4
3. تاریخ قرآن : صفحه 210
4. المیزان فی تفسیر القرآن جلد 9 : صفحه 377
5. المیزان فی تفسیر القرآن جلد 9 : صفحه 310
6. المفردات فی غریب القرآن : صفحه 212
7. نیل الخیرات فی القراءات العشرة جلد 9 : صفحه 377
8. التفسیر الکبیر جلد 16 : صفحه (177-180)

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «آیه صدقات ( علوم قرآنی )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

آیه زکات ( 60 توبه )

اعم

آیات الاحکام ( علوم قرآنی )، اسامی آیات، سوره توبه ( علوم قرآنی )

اخص

آیه 060 توبه، آیه 103 توبه

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیه صدقات (علوم قرآنی ) به زیرصفحه آیه صدقات (علوم قرآنی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• آموزش علوم قرآن جلد 2 : صفحه 435
• التفسیر الکبیر جلد 16 : صفحه (177-180)
• التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 351
• المفردات فی غریب القرآن : صفحه 212
• المیزان فی تفسیر القرآن جلد 9 : صفحه 310، 377
• تاریخ قرآن : صفحه 210
• تفسیر نمونه جلد 8 : صفحه 4، 117
• لباب النقول فی اسباب النزول : صفحه 110
• مجله پژوهشهای قرآنی جلد 4 : صفحه 203
• نیل الخیرات فی القراءات العشرة جلد 9 : صفحه 310، 377