آیات صفت عین

توضیح مفهومی

آیات صفت عین : آیات نشان‌دهنده نظارت و مراقبت خداوند

واژه 'عین' 65 بار در قرآن به کار رفته، و در معانی ذیل اساعمال شده است:

1. چشم (عضو بدن) ؛ مانند آیات: 45 سوره مائده، 13 سوره آل‌عمران، 83 سوره مائده، 179 سوره اعراف و….

2. چشمه (چشمه آب گوارا) ، چشمه آب داغ و جوشان و چشمه مس مذاب؛ مانند آیات: 60 سوره بقره، 5 سوره غاشیه، 12 سوره سبأ و….

3. کنایه از نظارت و مراقبت؛ مانند: آیه 37 سوره هود.

این واژه در چند آیه به خداوند سبحان نسبت داده شده است؛ این بخش از آیات را 'آیات صفت عین' می‌گویند که عبارتند از:

1. آیه 37 سوره هود: «وَاصْنَعِ الْفُلْکَ بِأَعْیُنِنَا وَوَحْیِنَا»؛ «و زیر نظر ما و (به) وحی ما کشتی را بساز».

2- آیه 27 مؤمنون: «فَأَوْحَیْنَا إِلَیْهِ أَنِ اصْنَعِ الْفُلْکَ بِأَعْیُنِنَا وَوَحْیِنَا»؛ «پس به او وحی کردیم که زیر نظر ما و (به) وحی ما کشتی را بساز».

3. آیه 48 سوره طور: «وَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ فَإِنَّکَ بِأَعْیُنِنَا»؛ «و در برابر دستور پروردگارت شکیبایی پیشه کن که تو خود در حمایت مایی».

4. آیه 14 سوره قمر: «تَجْرِی بِأَعْیُنِنَا جَزَاء لِّمَن کَانَ کُفِرَ»؛ «(کشتی) زیر نظر ما روان بود (این) پاداش کسی بود که مورد انکار واقع شده بود».

5. آیه 39 سوره طه: «وَأَلْقَیْتُ عَلَیْکَ مَحَبَّةً مِّنِّی وَلِتُصْنَعَ عَلَی عَیْنِی»؛ «و مهری از خودم بر تو افکندم تا زیر نظر من پرورش یابی».

افزون بر این آیات که صفت 'عین' را به خداوند نسبت داده، آیاتی هم 'بصر' و 'نظر' را به خداوند نسبت داده‌اند؛ مانند آیات: 77 سوره آل‌عمران و 22 و 23 سوره قیامت.

برخی از فِرق اسلامی همانند مجسّمه با جمود بر ظواهر این آیات، به جسمیت خداوند قائل شده، معتقدند خداوند چشم دارد، قابل رؤیت است، در قیامت مجسم می‌شود و بندگان او را می‌بینند.

ولی به اعتقاد اکثر علمای اسلامی رؤیت خداوند محال است؛ زیرا لازمه رؤیت هر شیء، جسم بودن و مکان، اجزا و جهت داشتن است، که هیچ یک در خداوند سبحان راه ندارد و امکان‌پذیر نیست.

همچنین مفاد آیات متعددی از قرآن، نفی رؤیت و جسمیت است؛ مانند: «لاَّ تُدْرِکُهُ الأَبْصَارُ...» (انعام// 103) و «... لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ...» (شوری// 11) .

در نتیجه، منظور از آیات صفت عین، 'دیدگان ظاهری' نیست؛ بلکه مراد از آن، حفظ، مراقبت و نظارت است.

منابع

1. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه 87
2. قاموس قرآن جلد 5 : صفحه 84
3. الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه (19-20)
4. التمهید فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 128
5. التحقیق فی کلمات القرآن : صفحه (280-285)
6. منشور جاوید قرآن جلد 3 : صفحه 357
7. پیام قرآن , روش تازه ای درتفسیر موضوعی قرآن جلد 4 : صفحه (221-254)

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «آیات صفت عین» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

آیات عین الهی

اعم

آیات صفات تشبیهی

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیات صفت عین به زیرصفحه آیات صفت عین/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 19
• البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه 87
• التحقیق فی کلمات القرآن : صفحه (280-285)
• التمهید فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 128، (148-149)
• قاموس قرآن جلد 5 : صفحه 84
• منشور جاوید قرآن جلد 3 : صفحه 357
• پیام قرآن , روش تازه ای درتفسیر موضوعی قرآن جلد 4 : صفحه (221-254)