تفاوت میان نسخه‌های «التفات»
از دانشنامه علوم اسلامی
جز (۱ نسخه واردشده) |
|
(بدون تفاوت)
| |
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ مهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۲۲:۲۰
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
التفات : انتقال کلام از اسلوبی به اسلوب دیگر
صنعت «التفات» یکی از اسلوب‌های بدیعی قرآن است. انتقال کلام از اسلوبی به اسلوب دیگر، مثلاً از غیبت به خطاب یا از خطاب به غیبت یا از غیبت به تکلم «التفات» نام دارد. ایجاد شادابی در مخاطب و جلوگیری از خستگی شنونده، فایده و حکمت این اسلوب بدیعی است. التفات انواع زیادی دارد که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:
1. التفات از تکلم به خطاب: «وَمَا لِی لاَ أَعْبُدُ الَّذِی فَطَرَنِی وَإِلَیْهِ تُرْجَعُونَ» (یس// 22) که در اصل «الیه ارجع» بود؛ و مثل: «إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ ** فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَانْحَرْ» (کوثر// 1- 2) .
2. التفات از تکلم به غیبت: «لِنُرِیَهُ مِنْ آیَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ البَصِیرُ» (اسراء// 1) .
3. التفات از خطاب به تکلم: «فَاقْضِ مَا أَنتَ قَاضٍ إِنَّمَا تَقْضِی هَذِهِ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا ** إِنَّا آمَنَّا بِرَبِّنَا لِیَغْفِرَ لَنَا» (طه// 72 - 73) ؛
4. التفات از خطاب به غیبت: «حَتَّی إِذَا کُنتُمْ فِی الْفُلْکِ وَجَرَیْنَ بِهِم» (یونس// 22) .
5. التفات از غیبت به تکلم: «دَعَوُاْ اللّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ لَئِنْ أَنجَیْتَنَا مِنْ هَذِهِ لَنَکُونَنِّ مِنَ الشَّاکِرِینَ» (یونس// 22» (سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَی بِعَبْدِهِ لَیْلاً مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَی الْمَسْجِدِ الأَقْصَی الَّذِی بَارَکْنَا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیَاتِنَا» (اسراء// 1) .
6. التفات از غیبت به خطاب: «فَلَمَّا أَنجَاهُمْ إِذَا هُمْ یَبْغُونَ فِی الأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّمَا بَغْیُکُمْ عَلَی أَنفُسِکُم مَّتَاعَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا ثُمَّ إِلَینَا مَرْجِعُکُمْ فَنُنَبِّئُکُم بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ» (یونس// 23) ، و: «وَقَالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمَنُ وَلَدًا ** لَقَدْ جِئْتُمْ شَیْئًا إِدًّا» (مریم// 88 ـ 89) .
نوع دیگری از التفات، تغییر روال سخن است؛ به این ترتیب که گوینده، مطلبی را آغاز کند، سپس در میان سخنش، به گمان وجود مخالف یا سؤال‌کننده، به رفع شک یا پاسخ به سؤال مقدّر بپردازد و این‌گونه گفته خود را تأیید کند؛ مانند:
1. «فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ وَلَن تَفْعَلُواْ فَاتَّقُواْ النَّارَ الَّتِی وَقُودُهَا النَّاسُ...» (بقره// 24) .
2. «یَا بَنِی آدَمَ قَدْ أَنزَلْنَا عَلَیْکُمْ لِبَاسًا یُوَارِی سَوْءَاتِکُمْ وَرِیشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَیَ ذَلِکَ خَیْرٌ ذَلِکَ مِنْ آیَاتِ اللّهِ لَعَلَّهُمْ یَذَّکَّرُونَ» (اعراف// 26) .
ابن‌قدامه «اعتراض»- از اسالیب بدیع- را التفات نامیده است؛ ولی در ماهیت با این التفات فرق دارد.
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 3 : صفحه 314
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه (289-295)
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 284
- اعجاز القرآن : صفحه 99
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه (109-110)
- التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : صفحه (359-372)
- محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة : صفحه 810
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
- استدراک ( علوم قرآنی )، التفات از تکلم به خطاب، التفات از تکلم به غیبت، التفات از خطاب به تکلم، التفات از خطاب به غیبت، التفات از غیبت به تکلم، التفات از غیبت به خطاب، التفات از ماضی به مستقبل، التفات از مضارع به امر، التفات ضمایر
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه التفات به زیرصفحه التفات/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- اعجاز القرآن : صفحه 99
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 252، 284، (289-295)
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 3 : صفحه 314، 325، 331
- البرهان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 62، (361-362)
- التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (51-53)
- التمهید فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 314
- التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : صفحه (359-372)، 434
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه (109-110)
- محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة : صفحه 810