آیات سفری

توضیح مفهومی

آیات سفری : آیات نازل شده در سفر

قرآن کریم طی 23 سال در حالات مختلف مانند شب و روز، حضر و سفر، جنگ و صلح و… بر پیامبر (ص) نازل می‌شد. در این میان، بخشی از آیات قرآن کریم در سفر بر پیامبر نازل گردیده که 'آیات سفری' نامیده شده‌اند. سیره ‌نویسان و مورخان، مسیر این سفرها و مکان و زمان نزول این آیات را نگاشته‌اند.

نمونه‌ای از آیات سفری:

1. آیه 125 سوره بقره: «وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَةً لِّلنَّاسِ وَأَمْناً وَاتَّخِذُواْ مِن مَّقَامِ إِبْرَاهِیمَ مُصَلًّی وَعَهِدْنَا إِلَی إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ أَن طَهِّرَا بَیْتِیَ لِلطَّائِفِینَ وَالْعَاکِفِینَ وَالرُّکَّعِ السُّجُودِ» در سفر مکه در حجة‌الوداع نازل شده است؛ ولی برخی نزول این آیه را در غزوه فتح، و برخی دیگر در سفر عمرة‌ القضاء دانسته‌اند.

2. آیه 189 سوره بقره: «یَسْأَلُونَکَ عَنِ الأهِلَّةِ قُلْ هِیَ مَوَاقِیتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ وَلَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوْاْ الْبُیُوتَ مِن ظُهُورِهَا وَلَکِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَی وَأْتُواْ الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا وَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ» در عمره حدیبیه و یا حجة‌الوداع نازل شده است.

3. آیه 196 سوره بقره: «وَأَتِمُّواْ الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلّهِ…» در حدیبیه نازل گشته است.

4. آیه 285 سوره بقره: «آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنزِلَ إِلَیْهِ مِن رَّبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ کُلٌّ آمَنَ بِاللّهِ وَمَلآئِکَتِهِ وَکُتُبِهِ وَرُسُلِهِ …» هنگام فتح مکه فرو فرستاده شده است.

5. آیه 281 سوره بقره: «وَاتَّقُواْ یَوْمًا تُرْجَعُونَ فِیهِ إِلَی اللّهِ ثُمَّ تُوَفَّی کُلُّ نَفْسٍ مَّا کَسَبَتْ وَهُمْ لاَ یُظْلَمُونَ» در حجة‌الوداع نازل گردیده است.

6. آیه 172 سوره آل‌عمران: «الَّذِینَ اسْتَجَابُواْ لِلّهِ وَالرَّسُولِ مِن بَعْدِ مَآ أَصَابَهُمُ الْقَرْحُ لِلَّذِینَ أَحْسَنُواْ مِنْهُمْ وَاتَّقَواْ أَجْرٌ عَظِیمٌ» در غزوه حمراء‌الاسد فرو فرستاده شده است.

7. آیه 43 سوره نساء: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَقْرَبُواْ الصَّلاَةَ وَأَنتُمْ سُکَارَی حَتَّیَ تَعْلَمُواْ مَا تَقُولُونَ…» در یکی از سفرهای پیامبر اکرم (ص) نازل گشته است.

8. آیه 85 سوره نساء: «مَّن یَشْفَعْ شَفَاعَةً حَسَنَةً یَکُن لَّهُ نَصِیبٌ مِّنْهَا وَمَن یَشْفَعْ شَفَاعَةً سَیِّئَةً یَکُن لَّهُ کِفْلٌ مِّنْهَا وَکَانَ اللّهُ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ مُّقِیتًا» در کعبه در سفر حجة‌الوداع فرو فرستاده شده است.

9. آیه 102 سوره نساء: «وَإِذَا کُنتَ فِیهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاَةَ فَلْتَقُمْ طَآئِفَةٌ مِّنْهُم مَّعَکَ…» در عسفان بین نماز ظهر و عصر نازل شده است.

10. آیه 176 سوره نساء: «یَسْتَفْتُونَکَ قُلِ اللّهُ یُفْتِیکُمْ فِی الْکَلاَلَةِ…» در یکی از سفرهای پیامبر (ص) نازل گردیده است.

11. آیه 3 سوره مائده: «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ…» در حجة‌الوداع و یا در غدیر خم فرو فرستاده شده است.

12. آیه 126 سوره نحل «وَ إِنْ عاقَبْتُمْ فَعاقِبُوا بِمِثْلِ ما عُوقِبْتُمْ بِهِ وَ لَئِنْ صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَیْرٌ لِلصَّابِرینَ» در جنگ احد هنگامی که پیامبر (ص) بر سر جنازه مثله شده عمویش حمزه ایستاده بود، نازل شد.

13. آیه اول سوره انفال «یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْأَنْفالِ قُلِ الْأَنْفالُ لِلَّهِ وَ الرَّسُول...» بعد از پایان جنگ بدر نازل شد.

نیز ر.ک:آیات حَضَری.

منابع

1. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه (195-198)
2. الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 73
3. تاریخ قرآن : صفحه 617
4. مباحث فی علوم القرآن : صفحه 172
5. قرآن در اسلام : صفحه 169
6. بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه (101-102)

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «آیات سفری» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

آیه سفری

اعم

آیات

وابسته

آیات حَضَری، سَفَری

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیات سفری به زیرصفحه آیات سفری/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 73
• البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه (195-198)
• البرهان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (254-255)، (255-254)
• بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه (101-102)، (102-101)
• تاریخ قرآن : صفحه 617
• قرآن در اسلام : صفحه 169
• مباحث فی علوم القرآن : صفحه 172