تفاوت میان نسخه‌های «طبقه مفسران صحابه اهل سنت»
از دانشنامه علوم اسلامی
جز (۱ نسخه واردشده) |
|
(بدون تفاوت)
| |
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ مهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۲۳:۵۴
توضیح مفهومی
طبقه مفسران صحابه اهل سنت : مفسران عصر رسالت از نظر اهل‌سنّت
پس از رسول خدا (ص) نخستین مخاطبان وحی الهی صحابه آن حضرت بودند و در میان آنان برخی بودند که در فهم معانی، اوضاع و احوال و شأن نزول قرآن، از دیگران دانش بیشتری داشته و در صورت لزوم، آیات قرآن کریم را برای دیگر مردم شرح کرده‌اند؛ تا آن‌جا که دانشمندان اهل‌سنّت تفسیر صحابی را در حکمِ «مرفوع» تلقی کرده‌اند.
سیوطی در ~الاتقان فی علوم القرآن~ مشهورترین مفسران صحابی را پس از خلفای راشدین، ابن مسعود، ابن‌عباس، ابیّ بن کعب، زید بن ثابت، ابوموسی اشعری و عبدالله بن زبیر دانسته است. البته از میان خلفای راشدین بیشتر از همه از علی بن ابی‌طالب (ع) روایت شده است. علاوه بر افراد مذکور کسانی چون انس بن مالک، عبدالله بن عمر، جابر بن عبدالله و… نیز از مفسران بزرگ صحابه به شمار می‌آیند.
در مجموع می‌توان گفت نزد اهل‌سنّت، علی بن ابی‌طالب (ع) ، عبدالله بن مسعود و عبدالله بن عباس در میان صحابه در دانش تفسیر سرآمد دیگران بوده‌اند.
علامه طباطبایی (ره) درباره ویژگی‌های مفسران صحابه معتقد است روش صحابه در تفسیر این بود که گاهی آنچه از پیغمبر اکرم (ص) در معانی آیات قرآن شنیده بودند را به شکل روایت مسند نقل می‌کردند. این احادیث از اول تا آخر قرآن جمعاً دویست و چهل و چند حدیثند که سند بسیاری از آن‌ها ضعیف و متن برخی از آن‌ها منکر است و گاهی تفسیر آیات را در صورت اظهارنظر، بدون اسناد به پیغمبر اکرم (ص) القا می‌کردند. متأخران اهل تفسیر از اهل‌سنت، این قسم را نیز جزء روایات نبوی در تفسیر می‌شمارند؛ زیرا صحابه، علم قرآن را از مقام رسالت آموخته‌اند و بعید است خودشان از خود چیزی گفته باشند؛ ولی دلیلی قاطع بر این سخن نیست. همچنین مقدار زیادی از این قِسم، روایات مربوط به اسباب نزول آیات و قصص تاریخی آن‌ها است و نیز در میان این روایات صحابی، بسیاری از سخنان عالمان یهود مانند کعب‌الأحبار و غیره که مسلمان شده بودند، بدون اسناد یافت می‌شود. همچنین ابن‌عباس بیشتر اوقات در معنای آیات به شعر تمثل می‌کرد؛ چنان‌که در روایتی که از وی درباره سؤالات نافع بن ازرق نقل شده است در جواب دویست و اندی سؤال به اشعار عرب متثمل می‌شود…. با این حال، روایات رسیده از مفسران صحابه را نمی‌توان روایات نبوی شمرد و اعمال نظر را از صحابه نفی کرد.
نیز ر.ک:طبقات مفسران صحابه، تفسیر ماثور، طبقات مفسران اهل‌سنت.
منابع
- قرآن در اسلام : صفحه (73-74)
- دانش نامه قرآن و قرآن پژوهی جلد 1 : صفحه 655
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 233
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه (17-22)
- التفسیر و المفسرون جلد 1 : صفحه (128-129)