طبقات مفسران اهل سنت
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
طبقات مفسران اهل سنت : گروه‌های مختلف از مفسران تقریباً همزمان یا دارای شیوه مشترک در دیدگاه اهل سنت
برخورد خاص اهلسنّت با اقوال صحابه و تابعان، به طبقات مفسران اهلسنّت سیمایی متفاوت با طبقات مفسران شیعه بخشیده است. اهلسنّت روایات صحابه و تابعان را در تفسیر مانند روایات پیامبر (ص) حجت می‌شمارند و در عین این‌که- به قول صاحب ~الکلم الطیب~- خودشان آن‌ها را تضعیف کرده، بسیار طعن زده و مذمت کرده‌اند، معتقدند صحابه هر چه می‌گویند، از رسول خدا (ص) آموخته‌اند و بعید است از خود چیزی بگویند.
ترتیب طبقات مفسران اهلسنّت:
طبقه اول: صحابه اهل تفسیر که معروف‌ترین آن‌ها ابیّ بن کعب، عبدالله بن مسعود، جابر بن عبدالله، ابوسعید خدری، عبدالله بن زبیر و از همه معروف‌تر عبدالله بن عباس است.
طبقه دوم: تابعان یعنی شاگردان مفسران صحابه؛ مانند: مجاهد، سعید بن جبیر، عکرمه، ضحاک، حسن بصری و….
طبقه سوم: شاگردان طبقه دوم؛ مانند: ربیع بن انس، عبدالرحمان بن زید بن اسلم، ابوصالح کلبی و….
طبقه چهارم: نخستین مؤلفان تفسیر؛ مانند: سفیان بن عیینه، وکیع بن جراح، شعبة بن حجاج و….
طبقه پنجم: کسانی که روایات را با حذف اسناد، در تألیفات خود درج کرده‌اند.
طبقه ششم: مفسرانی که با عنایت به تخصص خود مانند گرایش ادبی، علوم بلاغی، حدیث، کلام و… به تفسیر قرآن پرداخته‌اند. زجاج، زمخشری، فخر رازی، ثعلبی، قرطبی و… از آن جمله‌اند.
در ~تفسیر مراغی~ (ج1، ص6 تا10) افراد مذکور در طبقه سوم (ربیع بن انس، عبدالرحمان بن زید بن اسلم و ابوصالح کلبی) در طبقه دوم جای داده شده و افراد طبقه چهارم در طبقه سوم ذکر شده‌اند و بر آن‌ها افراد دیگری همچون روح بن عباده (م 205 ق) ، یزید بن هارون سُلّمی، عبدالرزاق (م 211 ق) ، اسحاق بن راهویه (م 238 ق) ، عبدالله بن حمید جهنی و ابوبکر بن ابی‌شیبه (م 335 ق) را افزوده است.
طبقه چهارم به نظر ایشان متشکل از افرادی همچون ابن‌ماجه ابوعبدالله محمد قزوینی (م 273 ق) ، ابوجعفر محمد بن جریر طبری (م 310 ق) ، ابن‌ابی‌حاتم عبدالرحمان بن محمد رازی (م 327 ق) ، ابراهیم بن منذر (م 336 ق) ، علی بن ابی‌طلحه (م 343 ق) ، ابن‌مردویه ابوبکر احمد بن موسی اصفهانی (م 410ق) ، ابن‌حبان بستی (م 354 ق) است که ابن‌جریر طبری مشهورترین آن‌ها است. پنجمین (آخرین) طبقه مذکور در کلام ایشان همان مفسرانی هستند که روایات را با حذف اسناد در تألیفات خود درج کرده‌اند، و از میان آن‌ها افراد ذیل را برمی‌شمارد:
1. ابو‌اسحاق زجاج (م 310 ق) صاحب تفسیر ~معانی القرآن~؛ 2. ابوجعفر نحاس (م 338 ق) ؛ 3. ابوبکر محمد بن حسن نقاش (م 361 ق) ؛ 4. ابو علی فارسی (م 377 ق) ؛ 5. ابوالعباس احمد بن عمار مهدوی (م 430 ق) صاحب ~التفصیل الجامع لعلوم التنزیل~؛ 6. مکی بن ابی‌طالب قیسی (م 437 ق).
منابع
- قرآن در اسلام : صفحه (72-80)
- مبانی و روشهای تفسیر قرآن : صفحه 78
- مبانی و روشهای تفسیر قرآن : صفحه 75
- تاریخ تفسیر قرآن کریم : صفحه (46-48)
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه (158-159)
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 16
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 233
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 3 : صفحه (423-453)
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «طبقات مفسران اهل سنت» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- طبقه مفسران تابعین اهلسنّت، طبقه مفسران تابعین تابعین اهلسنّت، طبقه مفسران صحابه اهل سنت، طبقه مفسران عامه عصر تدوین
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه طبقات مفسران اهل سنت به زیرصفحه طبقات مفسران اهل سنت/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 233
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه (158-159)
- القرآن فی الاسلام : صفحه 69
- تاریخ تفسیر قرآن کریم : صفحه (46-48)
- حصن الامان فی تجوید القرآن : صفحه 43، 81
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 3 : صفحه (423-453)
- قرآن در اسلام : صفحه (72-80)، 81
- مبانی و روشهای تفسیر قرآن : صفحه 39، 75، 78
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 16