آیات صفت ید

توضیح مفهومی

آیات صفت ید : آیات بیانگر صفت یَد (دست) برای خدا

واژه 'ید' به طور استعاره در چند معنا در قرآن به کار رفته است:

1. قلمرو اختیار و ملک: «أَوْ یَعْفُوَ الَّذِی بِیَدِهِ عُقْدَةُ النِّکَاحِ» (بقره// 237) و «... بِیَدِکَ الْخَیْرُ…» (آل‌عمران// 26) .

2. بذل و بخشش و بخل و امساک: «وَقَالَتِ الْیَهُودُ یَدُ اللّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَیْدِیهِمْ وَلُعِنُواْ بِمَا قَالُواْ بَلْ یَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ» (مائده// 64) ؛ ید مبسوطه و ید مغلوله در این آیه به معنای قدرت و سلطه نیز می‌تواند باشد.

3. مباشرت: «قَالَ یَا إِبْلِیسُ مَا مَنَعَکَ أَن تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِیَدَیَّ» (ص// 75) ؛ یعنی مباشر خلقت او خودم بودم و شاید در این جا 'ید' کنایه از قوّت و قدرت باشد.

4. قدرت و نیرو: «وَاذْکُرْ عِبَادَنَا إبْرَاهِیمَ وَإِسْحَقَ وَیَعْقُوبَ أُوْلِی الْأَیْدِی وَالْأَبْصَارِ» (ص// 45) و «فَسُبْحَانَ الَّذِی بِیَدِهِ مَلَکُوتُ کُلِّ شَیْءٍ وَإِلَیْهِ تُرْجَعُونَ» (یس// 83) .

و نیز به معنای کنایی بذل مال، نفرین، عهد بستن، نعمت، اقدام به عملی و… به کار رفته است.

در آیات متعددی 'ید' به خداوند سبحان نسبت داده شده است که به این دسته از آیات 'آیات صفت ید' می‌گویند.

منظور از صفت ید در باره خداوند، ظهور اراده و قدرت از ناحیه ذات خداوند و تحت برنامه‌ای خاص و بر اساس حکمت و مصالح اوست، و این اراده، قدرت و سلطه، حاکم، نافذ و قاهر بر هر قدرت و قوّت ظاهری بندگان است.

آیات صفت ید عبارتند از:

1. آیه 10 سوره فتح: «یَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَیْدِیهِمْ»؛ 2. آیه 29 سوره حدید: «وَأَنَّ الْفَضْلَ بِیَدِ اللَّهِ»؛ 3. آیه 75 سوره ص: «لِمَا خَلَقْتُ بِیَدَیَّ».

و نیز آیات: 71 و 83 سوره یس، 26 و 73 سوره آل‌عمران، 64 سوره مائده، 88 سوره مؤمنون، 1 سوره ملک، 57 سوره اعراف، 48 سوره فرقان و….

برخی، این آیات را از آیات متشابه قرآن شمرده‌اند.

منابع

1. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه 85
2. لسان العرب جلد 15 : صفحه 419
3. التمهید فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه (129-131)
4. قاموس قرآن جلد 7 : صفحه (260-262)
5. التحقیق فی کلمات القرآن جلد 14 : صفحه (234-240)
6. المیزان فی تفسیر القرآن جلد 6 : صفحه (32-34)
7. المیزان فی تفسیر القرآن جلد 18 : صفحه (274-275)
8. الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه (20 (20-21)
9. الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 14 14
10. تفسیر نمونه جلد 4 : صفحه (449-451)
11. تفسیر نمونه جلد 22 : صفحه (44-45)

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «آیات صفت ید» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

آیات یَد الهی

اعم

آیات صفات تشبیهی

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیات صفت ید به زیرصفحه آیات صفت ید/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 14، (20-21)
• البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه 85
• التحقیق فی کلمات القرآن جلد 14 : صفحه (234-240)
• التمهید فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه (129-131)، (149-152)
• المیزان فی تفسیر القرآن جلد 18 : صفحه (274-275)
• المیزان فی تفسیر القرآن جلد 6 : صفحه (32-34)
• تفسیر نمونه جلد 22 : صفحه (44-45)
• تفسیر نمونه جلد 4 : صفحه (449-451)
• قاموس قرآن جلد 7 : صفحه (260-262)
• لسان العرب جلد 15 : صفحه 419، (437-443)، (443-437)